SAHA YÖNETİM SİSTEMİ (SYS)

1. GİRİŞ
   Saha Yönetim Sistemi, özellikle lojistik, inşaat, enerji ve bakım gibi sektörlerde, saha işlemlerini daha etkin ve verimli yönetmek için kullanılan, sayısal veya yazılım tabanlı bir sistem olup, saha personelinin iş izlemesini, planlama yapılmasını, görev atamalarını, veri toplama ve raporlama işlemlerini kolaylaştırır. [1]
   Bu özelliklerinden dolayı, endüstri 4.0’a geçtiğimiz ve hatta toplumun 5.0’a hazırlandığı bugünlerde, SYS – Saha Yönetim Sisteminin uygulanması, güvenilirlik için en önemli gerekliliklerden biri olmuştur, Bu yazıda, SYS konusu ayrıntılı olarak anlatılmaya çalışılacaktır. [2]
2. ENDÜSTRİ 4.0
   Endüstri 4.0, üretim sektöründe yaşanan sayısallaşmanın ve otomasyonun önemli bir evresi olup, tüm endüstriyel kuruluşlar için oldukça önemli bir kavramdır. [3] Burada, örnek olarak endüstriyel fırın üreten beyaz eşya fabrikası ele alınmıştır.
   Üretim süreçlerinde teknolojinin en son yeniliklerini kullanarak daha verimli, daha nitelikli, daha az maliyetli, esnek ve akıllı üretim yapmayı hedefleyen beyaz eşya fabrikasında uygulanacak Endüstri 4.0’ın bazı ana bileşenleri şöyle sıralanabilir: [2]
   2.1 Algılayıcılar (sensörler, duyargalar) ve Nesnelerin İnterneti (IoT – Internet of Things)
   Fabrika içinde ve dışında birçok noktada algılayıcılar bulunur. Bu algılayıcılar üretim ekipmanlarının çalışmasını, durumunu, enerji tüketimini, ürünlerin konumunu ve diğer birçok veriyi sürekli olarak izler. Bu veriler, gerçek zamanlı olarak toplanır, irdelenir ve yöneticinin veya uygulayıcının karar alma süreçlerinde kullanılarak yardımcı olur. [1]
   2.2 Büyük Veri ve İrdeleme
   Beyaz eşya fabrikasında üretilen veriler büyük miktarda olabilir. Bu verilerin irdelenmesi, üretim süreçlerini en iyilemek, arızaları, ortaya çıkmadan önce öngörebilmek ve üretimin niteliğini artırmak için kullanılır. Makina öğrenimi ve yapay zekâ gibi teknikler, bu verilerden anlamlı bilgiler çıkarmak için kullanılır. [4]
   2.3 Yapay Zekâ ve Makina Öğrenimi
   Beyaz eşya fabrikasında, üretim süreçleri üzerinde daha akıllı kararlar almak için yapay zekâ ve makina öğrenimi teknikleri kullanılır. Örneğin, üretim hatlarının planlanmasının ve bakımın en iyileşmesi ve hatta ürün tasarımının iyileştirilmesi gibi alanlarda bu teknolojilerden yararlanılır. [3]
   2.4 Robotik ve Otomasyon
   Beyaz eşya fabrikasında robotlar, otomatik montaj hatları ve diğer otomasyon sistemleri, insan iş gücünü destekler veya bazı durumlarda onların yerine geçer. Bu, daha hızlı üretim, daha az hata ve daha düşük maliyet sağlayabilir. [2]
   2.5 Esnek Üretim Sistemleri
   Beyaz eşya fabrikasında Endüstri 4.0, esnek üretim sistemlerinin uygulanmasını sağlar. Bu, gerektiğinde hızlı bir şekilde üretim hattının değiştirilmesi, farklı ürünlerin küçük partilerinin ekonomik olarak üretilebilmesi ve müşteri isteklerine daha hızlı yanıt verilmesi anlamına gelir. [1]
   2.6 Sanal Simülasyon (Benzetim) ve Gerçek Zamanlı İzleme
   Beyaz eşya fabrikasında üretim süreçleri sanal olarak simüle edilir ve gerçek zamanlı olarak izlenir. Bu, üretim süreçlerinin daha iyi anlaşılmasını, iyileştirilmesini ve risklerin azaltılmasını sağlar. [4]
   2.7 Endüstri 4.0 Uygulamaları
   Beyaz eşya fabrikasındaki Endüstri 4.0 uygulamaları, daha verimli, esnek ve rekabetçi bir üretim ortamı oluşturarak şirketin büyümesine ve başarısına katkıda bulunur, iş gücünün yeteneklerini artırır, çevresel sürdürülebilirliği ve iş güvenliğini de iyileştirebilir. [1]
   Endüstri 4.0’a ulaşma hedeflerini şöyle sıralayabiliriz:

• Verimli bir fabrika kurmak ve Endüstri 4.0 gereksinimlerini karşılayacak şekilde donatmak: Fabrika, üretim süreçlerini en iyilemek için yeniden düzenlenir ve otomatikleştirilir. Üretim hattı, akıllı algılayıcılarla (sensörlerle) donatılır ve daha verimli üretim akışı için akıllı mal ve hizmet sağlama sistemleri kurulur.
• Tüm ekipmanların kablolu ve kablosuz olarak bilgisayar ile iletişim kurabilmesini sağlamak: Endüstri 4.0’a uygun hale getirilmek için fırınlar ve diğer ekipmanlar, kablolu ve kablosuz iletişim protokollerini destekleyecek şekilde güncellenir. Böylece ekipmanlar fabrika içindeki ağa ulaşıp sistemin içine girer ve her birinden gelen veriler merkezi bir bilgisayar sistemine iletilir.
• Tüm veri ve bilgilerin sayısal sonuçlara dönüştürülüp kullanılması: Bu, üretim süreçlerinin en uygun duruma getirilmesi ve verimliliğin artırılması için gereklidir. Üretim süreci boyunca, fırınlar ve diğer ekipmanlardan gelen sıcaklık, nem, enerji tüketimi gibi önemli veriler sürekli olarak toplanır ve Endüstri 4.0 kapsamında, irdelenerek karar alma süreçlerinde kullanılır. Örneğin, belirli bir sıcaklık aralığının dışında olan bir fırın, otomatik olarak ayarlanabilir veya bakım için uyarı verebilir. Bu veriler ayrıca üretim süreçlerinin en iyilenmesi ve üretimin niteliğinin artırılması için de kullanılır.
  2.8 Endüstri 4.0’da Makina ve İnsan İlişkileri
  Endüstriyel dünyada, fabrikaların verimliliği ve sistemin etkinliği, makina, insan ve yöntemler arasındaki uyumlu işbirliğiyle sağlanır. Geleneksel endüstriyel sistemlerde, makinalar genellikle, çalıştırıp kapatma dışında insanların karışmasına gerek duymadan kendi başına çalışırken, Endüstri 4.0 ve sayısallaşma ile birlikte bu uygulama değişiyor ve makinaların insanlarla ve hatta diğer makinalarla iletişim kurması, üretim süreçlerini daha verimli ve esnek yapıyor.
  2.8.1 “Makinanın İnsan ve Malzeme ile Etkileşimi” önemli bir olgudur. Örneğin, bir otomotiv fabrikasında, üretim hattındaki robotlar, insan işçilerle ve malzemeyle çalışır. Robotlar, işçilerle işbirliği yaparak belirli görevleri gerçekleştirebilir veya malzeme taşıma ve yerleştirme işlemlerinde yardımcı olabilir. Bu, iş güvenliğini artırırken, üretim süreçlerinin daha hızlı ve verimli olmasını da sağlar.
  2.8.2 “Yöntemin İnsan ile İletişimi” de önemlidir. Birçok endüstriyel işletme, üretim çalışanlarının üretim süreçlerini daha etkili bir şekilde yönetmelerine yardımcı olmak için sayısal yönetim sistemlerini benimsemiştir. Bu sistemler, uygulayıcılara gerçek zamanlı veri sağlar ve üretim süreçlerini izlemelerine, irdelemelerine ve gerektiğinde müdahale etmelerine olanak tanır. Örneğin, üretim hattındaki bir operatör, üretim verimliliğini artırmak için makina ayarlarını değiştirebilir veya üretim akışını daha uygun duruma getirmek için üretim planını güncelleyebilir.
  2.8.3 Fabrika Sistemlerinin Birleşimi (Makinanın İnsan ve Malzeme ile Etkileşimi)
  Endüstriyel işletmeler, makina, insan ve malzeme arasındaki etkileşimi en uygun duruma getirip daha verimli ve etkili bir üretim süreci sağlamak için çeşitli sistemleri birlikte kullanır. Örneğin, bir otomotiv fabrikası, üretim hattındaki makinaların işçilerle ve malzemelerle etkileşim kurabilmesini sağlayan bir sistem uygularsa, makinaların çalışması işçilerle uyumlu olur ve malzeme taşıma veya işleme gibi görevleri birlikte gerçekleştirebilirler.
  2.8.4 Sürekli Üretim ve Sonuçların Tüm Alanlarda Gösterimi
  Üretim hattının her bir bölümünde gerçek zamanlı olarak süreçlerin ve üretimin durumu ile elde edilen sonuçların tüm alanlarda görüntülenmesi önemlidir. Bu yöntemle, üretim hattının başında, malzeme deposunda, son ürün deposunda ve yan ürün mağazasında, tüm üretim süreç ve sonuçları her zaman izlenebilir.
  2.8.5 Gerçek Zamanlı Üretim Hedefleri ve Sonuçları
  Fabrika, gerçek zamanlı üretim hedefleri belirlemeli, bu hedeflerle gerçek üretim sonuçlarını karşılaştırarak başarımını sürekli olarak izlemelidir. Böylece, üretim hattının işlemesi değerlendirilerek gerektiğinde iyileştirmeler yapılabilir.
  2.8.6 Alt Mağaza Üretim Sistemi ve Sinyal Yönetimi
  Alt mağaza üretim sistemi, yan ürünlerin veya bileşenlerin üretimini yönetir ve izler. Bu sistem, alt mağaza üretim sürecinde oluşabilecek herhangi bir sorunu belirleyebilir ve sinyal yönetimiyle, ilgili bilgileri üretim ekibine iletebilir.
  2.8.7 Fabrika Performans Sistemi
  Fabrika performans sistemi, üretim lot (belirli bir üretim döngüsünde aynı koşullarda üretilmiş ürünlerin oluşturduğu grup) yönetimi, verimlilik, iş gücü yönetimi, plansız duruş oranları ve diğer performans göstergelerini izler. Bu sistem, fabrikanın genel başarısını değerlendirmek ve iyileştirme fırsatlarını tanımlamak için kullanılır.
  2.8.8 Gerçek Zamanlı İş Gücü İzleme Sistemi (RTAMS – Real-Time Asset Management Systems)
  RTAMS, gerçek zamanlı olarak fabrikada çalışanların çalışma yerini, sürelerini ve görevlerini izleyerek iş gücü planlamasını en iyilemeye yardımcı olur.
  2.8.9 Mağaza Zemin Envanteri Barkod Sistemi (IWS – Integrated Work Systems)
  IWS, fabrikadaki mal ve değerler dökümünün (zemin envanteri olarak tanımlanıyor) malzeme alımından ürün sevkiyatına kadar olan süreçlerde gerçek zamanlı olarak izlenmesi veri toplanması ve yönetilmesi için kullanılır. Bu sistem, özellikle zincir mağazalar için kullanılmalıdır.
  2.8.10 Araç Değiştirme Ömrü Alarm Sistemi
  Araç değiştirme ömrü alarm sistemi, üretim hattındaki aygıt ve araçların bakım süreçlerini izler ve belirli bir ömrü tamamlayan aygıt ve araçlar için uyarılar verir. Bu, araçların verimli bir şekilde kullanılmasını ve arıza risklerinin azaltılmasını sağlar.
  2.9 Endüstri 4.0 Yönteminin İnsan ile İletişimi
  2.9.1 İş Kılavuzu ve Kendi Sıralı Sistem (Work Guide & Self Sequential System)
  Bu sistem, işçilere işlerini nasıl yapacaklarını gösteren kılavuzlar sağlar ve işçiler, belirli bir işlemi kılavuzdaki adımları izleyerek yapabilirler. Kendi sıralı sistem, işçilerin işlemleri uygun bir sırayla tamamlamasına yardımcı olur ve verimliliği artırır.
  2.9.2 Süreç Bazlı Kritiklik (CTP – Critical to Process) ve Kalite Bazlı Kritiklik (CTQ – Critical to Quality)
  CTP sistemi, kritik iş süreçlerini tanımlar ve üretim sürecinde zamanı yöneterek ürünün zamanında hazırlanmasını sağlar, sürecin istenilen sonuçları verebilmesi için dikkat edilmesi gereken değişkenleri izler.
  CTQ sistemi ise, üretimdeki önemli adımları belirler ve süreç sonunda müşteri beklentilerini karşılayabilecek nitelikte ürün elde edilebilmesi için gerekli değişkenleri kontrol altında tutar.
  2.9.3 Akıllı Bilgi Sistemi (Intelligent Information System)
  Ürünün barkodunu tarayan bu sistem, ürün testi sonucunda bir arıza olması durumunda otomatik olarak bir bakım süreci yapılandırabilir ve ürünü onarım istasyonuna yönlendirebilir. Onarım işlemi tamamlandıktan sonra, ürünün bir sonraki işlemi de belirlenebilir. Örneğin, soğutucu tipini ve dolum miktarını otomatik olarak belirleyip, yapılandırabilir.
  2.9.4 Görsel Yönetim (Visual Management)
  Andon (Japonca kökenli bir kelime) sistemi, özellikle otomotiv sektörü ve diğer endüstriyel üretim hatlarında kullanılan görsel yönetim ve uyarı sistemidir. Bu sistem, üretim süreci sırasında üretimin durumu hakkında anlık bilgi verdiğinden, herhangi bir sorun veya hata hızla fark edilip düzeltilir ve yüksek nitelikli ürün elde edilir. Andon sistemi, üretim hattında oluşan sorunları sayısal olarak anında bildirip ekranda gösterebildiğinden, üretim hattının durumu anlık olarak ve görsel olarak izlenebilir.

1. AKILLI ÜRETİM YÖNETİM SİSTEMİ (Smart MES – Manufacturing Execution System )
   Üretim Süreçlerinin Akıllı Yönetimi (Smart MES), modern endüstriyel ortamlarda üretim süreçlerini en iyilenip verimliliği artırmak için kullanılan bir sistemdir. Bu sistem, Üretim Yürütme Sistemi’nin (MES) geleneksel işlevlerini sayısal sisteme geçirerek geliştirirken, aynı zamanda Endüstri 4.0 ilkeleri uyarınca üretim kurumlarının sayısal dönüşümüne öncülük eder. [2]
   Smart MES, üretim süreçlerini gerçek zamanlı olarak izler ve yönetirken, veri analitiği, yapay zekâ ve makina öğrenimi gibi ileri teknolojileri kullanarak verimliliği ve kaliteyi artırmak için veri odaklı kararlar alır. Bu sistem, üretim planlamasından envanter yönetimine, kalite kontrolünden bakım yönetimine kadar birçok alanı kapsar ve fabrikaların daha akıllı, esnek ve rekabetçi olmasını sağlar. Smart MES’in temel bileşenleri arasında gerçek zamanlı üretim izleme, iş emri yönetimi, envanter yönetimi, kalite yönetimi ve iş gücü yönetimi bulunur. Bu bileşenler, üretim süreçlerini daha iyi planlamak, izlemek, yönetmek ve iyileştirmek için kullanıldığından, endüstriyel işletmelerin günümüzün karmaşık ve rekabetçi pazarlarında başarılı olmalarına yardımcı olurken, aynı zamanda esneklik, yenilikçilik ve sürdürülebilirlik gibi önemli işletme hedeflerine de katkıda bulunur. Bu sistem, üreticilerin daha akıllı ve geleceğe yönelik bir üretim stratejisi benimsemelerine yardımcı olurken, aynı zamanda müşteri memnuniyeti ve rekabet üstünlüğü sağlar.
   Bu özellikler aşağıdaki gibi yararlar sağlar:

• Üretim sürecini daha şeffaf ve standart hale getirir:
  Smart MES, üretim süreçlerini standartlaştırarak daha kolay ve iyi bir kontrol ve yönetim sağladığından, işletmelerin üretim süreçlerini daha etkin bir şekilde planlamasına ve izlemesine olanak tanır.
• Üretim verimliliğini artırır ve maliyetleri düşürür:
  Smart MES, veri odaklı kararlar alarak üretim süreçlerini en uygun duruma getirerek verimliliği artırır. Bu, işletmelerin üretim maliyetlerini düşürmesine ve daha rekabetçi olmasına yardımcı olur.
• Ürünlerin, kritik malzeme ve süreç değişkenlerinin izlenmesi:
  Smart MES, işletmedeki ürünlerin nerede ve hangi aşamada olduklarını izler. Üretimi etkileyecek kritik değişkenleri de izleyip durumlarını bildirmesi, üretimin düzgün ve planlanana göre gitmesini sağlar.
• Ürün kalitesini artırır, işletmenin rekabetçiliğini güçlendirir:
  Smart MES, ürün kalitesini artırdığından, müşteri memnuniyetini de artırır ve işletmenin rekabetçiliğini güçlendirir ve işletmelerin pazarda daha rekabetçi olmasına yardımcı olur.
• Sistem entegrasyonu (bütünleşmesi), bilgi adaları arasındaki bilgi akışını sağlar:
  Smart MES, bilgi adaları arasındaki bilgi akışını ve paylaşımını sağlayarak, işletmelerin daha hızlı ve verimli kararlar almasına olanak tanır.
  3.1 Smart MES ile Fabrika ve Üretim Sahası Görünümü
  Modern endüstriyel işletmeler için büyük önem taşıyan Akıllı Üretim Yönetim Sistemi (Smart MES), genellikle Fabrika Görünümü (FV Factory View) ve Üretim Sahası Görünümü (SFCV – Shop Floor Control View) olarak iki temel bileşene ayrılır. [1; 3].
• Fabrika Görünümü: Fabrika Görünümü, üretim süreçlerini sayısallaştıran bir yazılım veya görsel kontrol paneli olarak tanımlanabilir. Gerçek zamanlı verilere dayanarak fabrika içindeki süreçleri görsel olarak izleme ve yönetme olanağı sağlar. Bu görünüm, işletmenin üretim hedeflerine ulaşma sürecinde stratejik bir bakış açısı sunar. Entegre Endeks Sistemi (Integrated Index System) gibi özelliklerle donatılmıştır. Bu sistem, üretim performansını izler, verimliliği artırmak için veri analitiği yapar ve işletmenin genel etkinliğini artırır. Fabrika Görünümü, işletmenin çalışmasını ve başarısını anlamalarına ve stratejik kararlar almalarına yardımcı olduğundan, üst düzey yöneticiler ve karar vericiler için çok önemli bir araçtır.

Şekil 1. Değer Akış Haritası (Value Stream Map) (Bilgi Akış Şeması)

• Üretim Sahası Görünümü: Üretim Sahası Görünümü, fabrikanın üretim sahasındaki günlük çalışmaları izlemek ve yönetmek için kullanılır. Bu görünüm, Üretim Sahası Yönetim Sistemi (Shop Floor Management System) gibi araçları da içerir. Üretim sahasındaki operatörler ve süpervizörler için daha kolay ve yararlı bir bakış açısı sunar, üretim süreçlerini daha ayrıntılı olarak izler, üretim verimliliğini artırmak için sorunları belirler ve hızlı bir şekilde çözüm sağlar. Böylece operatörler ve saha yöneticileri günlük çalışmaları daha verimli ve etkin olur.
• Birlikte Uygulama: Fabrika Görünümü, işletmenin uzun vadeli hedeflerine ulaşmasına yardımcı olurken, Üretim Sahası Görünümü, günlük operasyonların etkin bir şekilde yönetilmesini sağlar. Smart MES’in bu iki görünümü birlikte çalışarak, işletmenin stratejik ve işletmesel düzeyde başarılı, daha rekabetçi, verimli ve müşteri odaklı olmasına yardımcı olur.

1. Fabrika Görünümü: Ana Üretim ve Kalite Göstergelerini Yöneten Sistem
   • Üretim hattının toplam üretim miktarı
   • Kalite kontrol geçiş oranları
   • Hurda oranları irdelemesi ve azaltma hedefleri
   • Makina kullanılabilirlik oranları
2. Üretim Sahası Kontrol Görünümü: Standartlaştırılmış Üretim Yürütme Sistemi
   • İş emri yönetimi ve izlenmesi
   • İş istasyonlarında çalışma yönergeleri
   • Operatör başarım izleme ve değerlendirmesi
   • Üretim ekipmanı durum izleme
3. PM: Üretken Bakım (Productive Maintenance)
   • Periyodik (düzenli) bakım ve onarım programları
   • Makinaların çalışmasını izleyen algılayıcılar
   • Kestirimci bakım uygulamaları
   • Bakım işlemleri için planlanmış duruş süreleri
4. OQC: Çıkış Kalite Kontrolü (Outgoing Quality Control)
   • Üretimden çıkan her ürünün niteliğinin değerlendirilmesi
   • Rastgele örnek alımı ve bunların testleri
   • Müşteriye gönderilecek ürünlerin kalite ölçütlerine uygunluğunun belirlenmesi
   • Kalite raporlarının oluşturulması ve kaydedilmesi
     Smart MES Yapılanmasında (Şekil 2) belirtilen bölümler aşağıda açıklanmıştır.

Şekil 2. Smart MES Yapılanması

• PM: Bakım Bölümü
  Bir işletmede, üretim çalışmalarının kesintisiz ve verimli bir şekilde sürmesi için ekipmanların düzenli ve doğru bakımı ve onarımı gerekir. Bu sürecin yönetimi ve uygulanması genellikle “Bakım Bölümü” veya kısaca “PM” olarak adlandırılan bir birim tarafından gerçekleştirilir. PM departmanı, üretim hatlarında kullanılan makinaların düzenli bakımını gerçekleştirir ve olası arızaları önlemek için gerekli önleyici tedbirleri alır. Bu, üretim süreçlerinin sorunsuz bir şekilde işlemesini sağlar ve işletmenin verimliliğini artırır.
• POM: Üretim Kontrol ve Planlama Sistemi
  Bir işletmenin üretim süreçlerini etkin bir şekilde yönetmek ve en iyilemek için “Üretim Kontrol ve Planlama” veya “POM” adı verilen bir sistem kullanılır. POM sistemi, iş emirlerinin oluşturulması, üretim kapasitesinin planlanması, ham maddelerin ve iş gücünün yönetilmesi gibi bir dizi görevi içerir. Bu sistem, işletmenin kaynaklarını en iyi şekilde kullanmasını sağlar ve müşteri isteklerini hızlı ve doğru karşılamak için yardımcı olur.
• OQC: Kalite Kontrol Güvence
  İşletmede üretilen ürünlerin istenen kalitesini sağlamak, standartlara uygunluğunu onaylamak ve müşteri memnuniyetini artırmak için, müşteriye gönderilmeden önce, “Kalite Kontrol Güvence” veya “OQC” adı verilen bir süreç uygulanır, ürünlerin ambalajının doğru ve sağlam olduğunu denetler.
• KLAS: Güvenilirlik Bölümü
  Bir işletmede ürünlerin güvenilirliğini sağlamak için “Güvenilirlik Bölümü” veya “KLAS” adı verilen bir birim bulunabilir. KLAS bölümü, ürünlerin dayanıklılığını ve görevi yerine getirmekteki başarımını denetlemek ve artırmak için tasarlanmıştır. Bu amaçla, ürünlerin uzun dönem kullanımı sırasında oluşabilecek arızaları araştırır ve bunları önlemek için testler yapar, ürünlerin dayanıklılığını artırmak için tasarım ve üretim süreçlerini gözden geçirip en iyiler. Bu, firma saygınlığını, müşteri memnuniyetini ve marka güvenilirliğini artırır.
  Her biri, işletmenin belirli bir yönünü yönetmek ve geliştirmek açısından büyük önem taşıyan bu dört bölüm, başarılı bir işletme için birbirleriyle iletişim ve uyum içinde çalışmalıdır. Ancak ne acıdır ki, ülkemizdeki birçok firma henüz bu bölümlerinin gerekliliği ve yararını anlayamamış durumdadır.
  3.2 SMART MES Teknolojileri
  İş istasyonları, ürünlerin barkodları okuyarak, bilgileri sayısal ortamda sisteme aktaran barkod okuyucular, ürün bilgilerini uzaktan tanımlayabilmek için kullanılan Radyo Frekans Tanımlama Etiketleri (RFID – Radio Frequency Identification Tags), terminaller ve endüstriyel kameralar gibi teknolojiler, işletmenin üretim süreçlerini izlemek, yönetmek ve daha kullanışlı duruma getirmek için kullanılır.
  Bu sistemler kullanılarak, aşağıdaki işlemler gerçekleştirilebilir:
• Veri Toplama ve İşleme: Tüm bu aygıt ve sistemler tarafından toplanan veriler, bir merkezi sistemde toplanıp işlenerek, üretim süreçleri gerçek zamanlı olarak izlenip irdelenebilir.
• Kalite Kontrol: Endüstriyel kameralar sayesinde, üretim hattındaki ürünlerin çalışmalar anında denetlenebilir. Herhangi bir kusur saptandığında, otomatik olarak uyarılar gönderilebilir ve sorunlu ürünlerin o aşamada belirlenmesi sağlanabilir.
• Envanter Takibi: RFID etiketleri ve barkod okuyucular, depo envanterinin gerçek zamanlı olarak izlenmesini sağlar. Bu, stok seviyelerinin doğru bir şekilde yönetilmesini ve eksikliklerin hızlı bir şekilde belirlenmesini sağlar.
• İç Taşıma ve Lojistik Yönetimi: Tüm verilerin işlenmesi ve irdelenmesi, işletmenin iç taşıma ve lojistik işlemlerini en iyilemek için de kullanılabilir. En etkili rota planlaması yapılabilir ve ürünlerin doğru bir şekilde taşınması sağlanabilir.

Şekil 3. SMART MES Sistem Uygulaması

• Yeni Sistemler:
  Bu sistemlerin internet yoluyla dışarıdan gelebilecek saldırılara karşı korunmasını sağlayacak, olabildiğince güvenilir Güvenlik Duvarları kurulması gerekir.
  Dağıtılmış Sayısal Kontrol (DNC – Distributed Numerical Control) tekniği, üretim sektöründe iş akışlarını en uygun duruma getirme amaçlı çalışan, özellikle birden fazla Bilgisayarlı Sayısal Kontrol (CNC – Computer Numerical Control) makinalarının bulunduğu üretim hatlarında belli bir ağ üzerinden birden fazla makina veya iş istasyonuna veri iletimi ve kontrolünü sağlayarak makinaların çalışma verimliliğini artıran, üretim süreçlerini hızlandıran ve maliyeti düşürerek rekabet üstünlüğü sağlayan önemli bir teknolojidir. DNC bakımı ise, bu sistemlerin düzgün çalışmasını ve verimliliğini sağlamak için yapılan bakım işlemlerini tanımlar.
  DNC bakımı, genellikle ağ bağlantılarının düzgün çalışmasını, veri iletiminin hızını, veri bütünlüğünü ve güvenliğini kontrol etmeyi, ağ donanımının ve yazılımının güncel kalmasını sağlamayı içerir. Ayrıca, DNC sistemlerindeki yazılım ve donanım bileşenlerinin düzenli olarak bakımını yapmak, sorunları saptamak ve çözmek de DNC bakımının bir parçasıdır.
  DNC bakımı, doğru veri iletimi ve kontrol, üretim süreçlerinin sorunsuz ve verimli bir şekilde ilerlemesi açısından, CNC makinalarıyla çalışan işletmeler için çok önemlidir. Bu da işletmenin üretkenliğini artırır ve maliyetleri düşürür.
  Yeni teknolojilerle desteklenen dört bölüm bir araya gelerek, işletmenin üretim süreçlerini yönetmek ve en iyilemek için çalıştığında, bakım, üretim planlama, kalite kontrol ve güvenilirlik alanlarında işletmenin başarılı bir şekilde işlemesi sağlanır ve müşteri memnuniyeti artar.
  Sistemin günlük kontrolü çok önemlidir. Sistem, üretim iş emirlerine göre ürün seri numaralarını oluştururken, üretim yönetimi ile üretim süreçlerini belirlemek için iş emirlerini seçebilir, gerekirse iş emri durumunu değiştirme, askıya alma, iptal etme veya yeniden başlatma gibi işlevleri gerçekleştirebilir.
  Üretim planının belirlenmesi ve yönetilmesi, işletmenin üretkenliğini ve verimliliğini artırmak için önem taşıdığından, MES sistemi (Şekil 3), bu süreci otomatikleştirerek izler ve üretim süreçlerinin sorunsuz bir şekilde ilerlemesini sağlayarak işletmenin üretim hedeflerini karşılamasına yardımcı olur.
  Montaj süreci kontrolü, montaj işlemlerinin düzenlenmesini ve montaj çalışmalarının izlenmesini sağlayan bir sistemdir. Montaj hattındaki her bir işlemin hangi sırayla gerçekleştirileceğini belirler ve montajın ilerlemesini denetler. Ayrıca, montajda hata yapılmasını önlemek için Malzeme Listesi’ne (BOM – Bill of Materials) göre malzeme kontrolü yapar, doğru parçaların doğru yerde kullanıldığını sağlamak için her bir bileşenin barkodunu veya RFID etiketini tarar. Bu şekilde, yanlış parça kullanımı engellenerek montaj hataları önlenir.
  İstasyonlardaki hata oranlarının sayısı ve türü kaydedilir, istatistikleri tutulup izlenir. Bu bilgiler, işletmenin üretim kalitesini değerlendirmesine ve iyileştirmeler yapmasına olanak tanır. Ayrıca, montaj yönergelerinin yayınlanması, işçilerin doğru işlem sırasını ve yöntemini izlemelerini kolaylaştıracağından, montaj hataları azaltılıp üretim verimliliği yükselir.
  Sistem, gerçek üretim planına göre her iki üretim hatlarındaki zamanlama ve üretim ilerleme bilgilerini dinamik olarak görüntüler. Ayrıca, her bir üretim hattının günlük üretim hedeflerine ne kadar yaklaştığını ve hangi iş emirlerinin tamamlandığını gösterir. Bu bilgiler, operasyon yöneticilerinin üretim planını geliştirmelerine, iş gücü zamanlamasını ayarlamalarına ve gerektiğinde üretim hattı kapasitelerini yönetmelerine yardımcı olur.
  Montaj süreci sorgulama işlevi, kullanıcıların belirli bir ünite için belirli bir montaj işlemi hakkında montaj süresi, kullanılan malzemeler, operatör ve o sırada işlem sırasında beliren konular hakkında ayrıntılı bilgilere erişilmesini sağlar. Kullanıcılar, bu bilgilere erişerek üretim sürecinin her aşamasını daha ayrıntılı bir şekilde irdeleyerek gerektiğinde iyileştirmeler yapabilir. Örneğin, belirli bir üründe sık sık görülen bir hata varsa, operasyon yöneticileri, bu sorunu belirlemek ve çözmek için sorgulama işlecini kullanabilirler. Bu, üretim verimliliğini ve ürün niteliğini artırır.
  Üretim süreçlerinin en iyilenmesi ve malzeme akışının iyileştirilmesi için, Etkin Yerleşim kapsamındaki yerleşim planlamasının da, işletim başarımını doğrudan etkilediği söylenebilir. İşletmenin yerleşim düzeni, iş istasyonlarının, sık kullanılan malzemelerin, ekipmanların ve araçların kolayca erişilebilir ve düzgün olmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Gereksiz hareketlerin azaltılmasıyla verimlilik artırılabilir.

1. SONUÇ
   Bu yazıda, otomasyon sistemleri, sayısallaşma gibi ileri teknolojilerin etkin kullanımının, işletmelerin daha verimli ve başarılı çalışmalarında ve üretim yapmalarındaki yadsınamayacak önemli açıklamalara yer verilmiştir. Anlatılan yöntem ve sistemler içselleştirilerek uygulanırsa, işletmeler daha hızlı yanıt verme yeteneği kazanır ve müşteri isteklerini karşılamak için daha esnek bir üretim süreci oluşturabilirler. [1; 2].
   Ancak, işletmelerin sürekli iyileştirme kültürünü benimsemeleri, yöneticilerin önderliğinde tüm ekip çalışanlarının gerekli eğitimleri alması, yeniliğe açık olması, ilerlemeyi hedeflemesi ve çalışmaların düzenli olarak gözden geçirilmesinin gerekliliğini de vurgulamak gerekir. Bu uygulamayı başarıyla yapan işletmeler rekabet şansını sürdürebilir ve sürekli olarak verimliliği artırabilirler. [4]
   Geleceğe adım atmamız gereken bir dönemde, endüstri 4.0’dan toplum olarak 5.0’a geçiş yaparken GÜVENİLİRLİK, temel bir gereklilik olarak ön plana çıkımaktadır. Bu bağlamda, Saha Yönetim Sistemi çok önemli bir rol oynadığından, SYS’yi benimsemek ve geliştirmek, toplum olarak 5.0 vizyonuna geçmemizde, kritik bir adımdır.

KAYNAKÇA
1. Schwab, Klaus. “The Fourth Industrial Revolution.” World Economic Forum.
2. McKinsey & Company. “Digital Manufacturing: Unlocking Productivity Gains in the Factory.”
3. Kagermann, Henning, et al. “Recommendations for Implementing the Strategic Initiative INDUSTRIE 4.0.”
4. Harvard Business Review. “How Smart Manufacturing Can Transform Your Company.”
5. ISO 9001 Quality Management Standards. International Organization for Standardization.