ENDÜSTRİDE YAŞANAN BELİRSİZLİKLER İÇİNVUCA İLE HOSHİN KANRİ SİSTEMLERİNİN KULLANILMASI

1. GİRİŞ ([1], [2])
   Günümüzün küreselleşen ve sayısallaşan dünyasında, özellikle son yıllarda, teknolojinin, tüketici davranışlarının, üretim tekniklerinin, piyasa koşullarının, çevre duyarlılığının, yasa ve yönetmeliklerin çok yönlü değişimine bağlı olarak, endüstri sektöründe de hızlı, hareketli, öngörülemez ve bir ölçüde karmaşık değişimler yaşanabilmekte ve belirsizliklerle karşılaşılmaktadır. Bu değişim ve belirsizlik; bireylerin, kurumların ve şirketlerin karar alma süreçlerini, yapılanmalarını, uygulama yöntemlerini, işleyişlerini, yönelimlerini ve hedeflerini önemli ölçüde etkiler.
   Eski yöntemler hızla geçersiz olabildiğinden, şirketlerin ayakta kalabilmesi, yeniliklere uyum sağlama yeteneklerine ve belirsizliklere karşı doğru önlemler almalarına bağlıdır.
   Diğer taraftan, bu değişim ve belirsizlikler, tehdit ve tehlikelerin yanı sıra, fırsatlar da barındırabileceğinden, bu konuyu da göz ardı etmemelidir. Endüstriyel kurum ve şirketlerin, değişim ve belirsizliği yönetmek, onlara karşı dayanıklı olabilmek ve uzun dönemli başarı elde edebilmesi için yenileşmesi, çevik olması ve güçlü bir risk yönetimi uygulaması gerekir.
   Yukarıda sayılan endişeleri yok edebilmek için VUCA ve HOSHİN KANRİ sistemleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu yazıda, bu iki sistem ayrıntılı olarak anlatılacak ve birlikte uygulamaları gösterilecektir.
2. BELİRSİZLİK ([3][4])
   Belirsizlik; işlev, başarı ve yetmezlik açılarından üç ana başlık altında incelenebilir.

• İşlevsel Belirsizlik: İşlevsel belirsizlik, bir kurum veya sürecin, iş süreçlerindeki aksaklıklar, konum ve görevlerin net olmayışı veya yapısal değişiklikler gibi durumlardan kaynaklanan temel işlevlerinin belirsizliğini tanımlar ve iletişim kopuklukları ile karar alma süreçlerinde gecikmelere neden olabilir.
• Başarı Belirsizliği: Başarı belirsizliği, pazar koşullarındaki değişimler, rekabetin artması, müşteri istek değişiklikleri veya teknolojik gelişmeler gibi etkenlerden kaynaklanabilir ve hedeflere ulaşma konusundaki belirsizliği tanımlar.
• Yetmezlik Belirsizliği: Yetmezlik belirsizliği, parasal sıkıntılar, insan kaynağı eksiklikleri, teknolojik altyapı yetersizlikleri veya süreçlerdeki verimlilik sorunları gibi durumları içerebilir ve kurumun kaynakları, yetenekleri veya kapasitesi hakkındaki belirsizliği tanımlar. Yetmezlik belirsizliği, işletmenin başarısını etkileyebilir ve büyüme veya gelişme hedeflerine ulaşmayı zorlaştırabilir.
  2.1 Ortalama Belirsizlik Ağırlığı (OBA) ([3])
  OBA, bir kurum veya projenin belirsizlik düzeyini ölçmek için kullanılır ve farklı belirsizlik etkenlerinin önem derecelerini belirleyerek toplam belirsizlikteki katkılarını gösterir ve şu şekilde hesaplanabilir:
• Belirsizlik yaratan etkenleri tanımlayın.
• Her belirsizlik etkeninin 1 ile 10 arasında bir ölçekte, önem derecesini (olası etkisini) belirleyin.
• Her belirsizlik etkeni için 1 ile 10 arasında bir ölçekte, olasılık derecelerini belirleyin.
• Her belirsizlik etkeninin önem derecesini, olasılık derecesiyle çarpın ve bu değerleri toplayın. Toplamı önem derecesi ile olasılık derecesinin toplamına bölün.
  Elde edilen OBA değeri ne kadar yüksek ise, o kadar yüksek bir belirsizlik düzeyini gösterir.
  2.2 Belirsizlik Riski ([4][5])
  OBA’nın yanı sıra, belirsizlik riskinin hesaplanması gerekir. Belirsizlik riskini hesaplamak için aşağıdaki adımlar izlenebilir:
• Belirsizliklerin Tanımlanması
  İlgili kurum veya proje için olası belirsizlikleri tanımlayın. Bu belirsizlikler, pazar değişkenlikleri, teknolojik riskler, parasal veya müşteri isteklerindeki belirsizlikler ile rekabetin artması gibi çeşitli etkenleri içerebilir.
• Belirsizliklerin Olası Etkilerinin Belirlenmesi
  Her belirsizlik etkeninin, maliyet artışları, gelir kayıpları, zaman aşımı, müşteri memnuniyetsizliği gibi olası olumsuz etkilerini irdeleyin.
• Etki Derecelerinin ve Olasılık Derecelerinin Belirlenmesi
  Her belirsizlik etkeninin etki ve olasılık derecesini belirleyin. Etki derecesi, belirsizliğin organizasyonun veya projenin başarıya olası etkisinin büyüklüğünü yansıtırken, olasılık derecesi, bu etkinin gerçekleşme olasılığını yansıtır. Etki ve olasılık dereceleri genellikle
  1 ile 10 arasında bir ölçekte belirtilir.
• Risk Skorlarının Hesaplanması
  Etki derecesi ile olasılık derecesini çarparak, her belirsizlik etkeni için bir risk skoru hesaplayın.
• Toplam Belirsizlik Riski Hesabı
  Tüm belirsizlik etkenleri için hesaplanan risk skorlarının toplamı, kurum veya projenin toplam belirsizlik riskini belirleyecektir.
• Risk Değerlendirmesi ve Yönetimi
  Bulunan toplam risk skoruna göre yapılacak değerlendirmeyle belirsizliklerin olasılığı ve etkileri irdelenerek, riskleri en aza indirme veya kabul etme kararının verilebileceği temellere ulaşabilecek risk yönetim stratejileri belirlenebilir.
  2.3 Güvenli Belirsizlik Kavramı
  Güvenli belirsizlik, işletmenin veya projenin belirsizliklerle karşılaşırken esneklik gösterme ve değişen koşullara hızlı bir şekilde uyum sağlama yeteneğini gösterdiğinden, bunu, belirsizliklerden fırsatlar çıkarma yeteneği olarak da tanımlayabiliriz. ([2][3])
  Güvenli belirsizlik hesaplaması için aşağıdaki adımlar izlenebilir:
• Belirsizliklerin Tanımlanması
  Olası belirsizlikleri tanımlayın.
• Belirsizliklerin Gerçekleşme Olasılıklarının ve Olası Etkilerinin Değerlendirilmesi
  Bu değerlendirme, her belirsizlik durumu için bir risk profili oluşturmanıza yardımcı olur.
• Risk Profilinin Analizi: Oluşturulan risk profillerini irdeleyerek, belirsizliklere karşı ne kadar hazırlıklı olduğunuzu değerlendirin. Bu değerlendirme, güvenli belirsizlik düzeyini belirlemek için bir temel oluşturur.
• Güvenli Belirsizlik Düzeyinin Belirlenmesi: Kabul edilebilir bir güvenli belirsizlik düzeyi belirleyin. Bu düzey, belirsizliklerle başa çıkabilme ve hedeflerine ulaşabilme yeteneğinizi yansıtır.
• Risk Yönetimi Stratejilerinin Geliştirilmesi ve Uygulanması: Güvenli belirsizlik düzeyine ulaşmak için uygun risk yönetimi planlarını belirleyin ve uygulayın. Bu planlar; belirsizliklerin azaltılması, çözümlenmesi, kabul edilmesi ve hatta fırsata dönüştürülmesi gibi çeşitli yaklaşımları içerebilir.
• Güvenli Belirsizlik Düzeyinin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi: Belirlenen güvenli belirsizlik düzeyini düzenli olarak izleyin ve değerlendirin. Bu, belirsizliklerle başa çıkma yeteneğini sürekli olarak ilerletmenize ve gerektiğinde planlarınızı yenilemenize yardımcı olur.
• Yedekleme: Güvenli belirsizlik çalışmaları kapsamında, yedeklenebilecek tüm strateji planları ile unsurlar yedeklenmelidir. Yedekleme, beklenmedik durumlarla başa çıkma yeteneklerini geliştirir.
  VUCA ortamında, aşağıdaki yedekleme seçenekleri kullanılabilir:
• Çoklu Tedarikçi ve Kaynak Yedeklemesi: Farklı tedarikçiler ve kaynaklarla çalışarak, bir tedarik zincirinde oluşabilecek aksaklıkları ve belirsizlikleri azaltabilirsiniz. Birden fazla tedarikçi ve kaynakların olması, arzı çeşitlendirir ve tek bir noktada oluşabilecek sorunlara karşı koruma sağlar.
• İş Sürekliliği Planları: İş sürekliliği planları, olası kriz senaryolarına karşı önlemleri ve acil durum prosedürlerini içerir, işlemlerin kesintisiz sürdürülmesine ve belirsizliklere karşı hazırlıklı olunmasına yardımcı olur.
• Yetenek ve Çalışan Yedeklemesi: Çalışanların eğitilmesi ve yeteneklerinin çeşitlendirilip geliştirilmesi, işletmenin olası personel eksiklikleri veya belirsizliklerle başa çıkmasına yardımcı olabilir. Ayrıca, kritik pozisyonlarda yedek çalışacakların önceden belirlenmesi ve hazır bulundurulması, işlemlerin kesintisiz sürmesini sağlar.
• Stok ve Depolama Yedeklemesi: Beklenmedik durumlarda kullanılabilecek önemli malzeme ve ürünler saptanıp, yedekleme amacıyla ambar ve depolarda belirli bir süre boyunca stoklanmalıdır. Bu yedekleme, arz zincirindeki beklenmedik gecikmeler veya malzeme eksiklikleri durumunda sürekliliğin sağlanması için kullanılabilir.
• Finansal Yedekleme ve Risk Azaltma: Finansal yedekleme stratejileri, işletmenin parasal akışkanlığını kuvvetlendirmesine ve yaşanabilecek parasal riskleri azaltmasına yardımcı olur. Acil durum fonları oluşturma, sigorta poliçeleri satın alma, finansal türev araçları kullanma gibi yöntemler bu amaçla kullanılabilir.
• Esnek İş Modelleri ve İş Ortamları: Uzaktan çalışma, esnek çalışma saatleri, mobil çalışma gibi esnek iş modelleri ve iş ortamları, işletme ve bireylerin hızla değişebilen, belirsiz bir ortama uyum sağlamasında yardımcı olur.
  2.4 VUCA Ortamında Hazır Olmanın Ana Bileşenleri ([1][6])
  VUCA ortamında hazır olma kavramı, kurum ve bireylerin değişen koşullara hızlı ve etkili bir şekilde uyum sağlama yeteneklerini güçlendirmelerine odaklanır, belirsizliklerle başa çıkma yeteneklerini artırır. Esneklik, öngörü, uyarlanabilirlik, öğrenme, iletişim ve dayanıklılık ana unsurlarının birleşimidir.
• Esneklik (Flexibility): Değişen koşullara hızla uyum sağlayabilme yeteneği. Bu konuda en bilinen ve yaygın sistem,Toyota Üretim Sistemi veya Yalın Üretim Sistemi olarak tanınan sistemdir. Ben bu sisteme Esnek Üretim Sistemi EÜS demeyi yeğliyorum.
• Öngörü (Anticipation): Belirsizlikleri ön görebilme yeteneğiyle, gelecekteki olası koşullar irdelenebilir, koşulların eğilimi izlenir, olası riskler önceden tanımlanıp önlem alınabilir. Doğru öngörü yapabilmek için ise, uğraşı konusu ve piyasa koşulları üzerine deneyimli olmak ve farklı disiplinler üzerinde bilgili olmak gerekir.
• Uyarlanabilirlik (Adaptability): Planlarını sürekli olarak güncelleyerek değişen koşullara uyum sağlama yeteneklerini geliştiren kurum ve bireyler, karmaşık ve belirsiz ortamlarda daha başarılı olma şansı taşır. Uyarlanabilirlik, var olan koşullara göre davranma, değişen gereksinimlere uyum sağlama ve esneklik gösterme yeteneğini tanımlar.
• Öğrenme (Learning): Sürekli öğrenme ve gelişim, kurum ve bireylerin değişen koşullara uyum sağlama yeteneklerini artırır. Öğrenme, deneyimlerden ders çıkarma, yenilikçi düşünme ve doğru bilgiye hızlı erişim sürecini içerir.
• İletişim (Communication): Etkili, açık ve saydam iletişim kanallarının kullanımı, kurumlar ve bireyler arasında fikir alışverişini, bilgi paylaşımını kolaylaştırır ve işbirliğini özendirir.
• Dayanıklılık (Resilience): Dayanıklılık, kuruluş ve bireylerin zorluklarla başa çıkma, güçlü kalma ve yeniden veya yenilenerek yapılanma yeteneklerini kapsadığından, belirsizliklerle karşılaşıldığında hızlı bir şekilde toparlanabilme ve yeniden yapılanmaya yardımcı olur.
  2.5 Volatilite (Volatility)
  Volatilite, değişkenlik ve dalgalanmanın yüksek olduğu kararsız bir ortamı tanımlamak için kullanılır. Volatilitenin yaratabileceği sıkıntıları karşılayabilmek için geleceğe dönük yapılan uzun dönemli planlama; önemli bir rehberlik, yönlendirme ve isteklendirme kaynağı olabilir. Dalgalanmadan dolayı plan ve uygulama yapmanın zorlaştığı bu dönemler için kullanılabilecek ana unsurlar şunlardır: ([5][6])
  2.5.1 Gelecek Odaklılık: Volatiliteyle karşılaştığınızda, geleceğe odaklanmak önemlidir. Uzun dönem hedeflerinizi belirleyen vizyonunuz doğrultusunda davranmanız, değişkenlikler karşısında hedeflerinize bağlı kalmanıza yardımcı olur.
  2.5.2 Esnek Stratejiler Geliştirme: Volatilite, değiştirilmeyen plan ve stratejilerin başarısız olabileceği anlamına gelir. Bu nedenle, esneklik sağlayan ve değişik koşullara uyum sağlayabilen stratejiler geliştirmek çok önemlidir. Vizyonunuz, uzun dönemli hedeflere ulaşmak için bu esnek stratejilerin temelini oluşturmalıdır.
  2.5.3 Fırsatları Görme: Volatilite, risklerin yanı sıra fırsatlar da sunabilir. Vizyonunuz, değişen koşulları değerlendirirken fırsatları görmeye ve bunlardan yararlanma şansının yakalanmasına da yardımcı olmalı, yenilikçi düşünmeyi özendirmeli ve böylece rekabet üstünlüğü sağlamalıdır.
  2.5.4 Topluluk ve Paydaşlarla İşbirliği: Volatilite dönemlerinde diğer topluluklar ve paydaşlarla işbirliği, destek almak ve ortak çözümler bulmak için daha çok önem kazanır, Vizyonunuz, diğerlerinden destek alınması ve birlikte çalışarak zorlukların üstesinden gelinmesi için yol göstermelidir.
  2.5.5 Değişime Uyum Sağlama Yeteneği: Volatilite, hızlı değişimleri gerektirebilir. Vizyonunuz, değişen koşullara hızlı bir şekilde uyum sağlama yeteneğini güçlendirmelidir. Değişime uyum sağlama yeteneği ise, rekabet üstünlüğü ve başarı için kritiktir.
  2.6 Belirsizlik Etkilerine Karşı Adımlar
  Değişkenlik ve karmaşıklık dolu bir dünyada yaşanıldığı ve beklenmedik zamanlarda belirsizliklerin yaşandığı/yaşanabileceği gerçeğiyle karşı karşıya olduğumuzdan, belirsizlikle başa çıkma planlaması yapılmalıdır. ([4][5])
  Belirsizliği anlamak ve karşılamak için şu adımlar atılabilir:
  2.6.1 Gerçekliği Kabul Etme: Belirsizlik, hayatın doğal bir parçasıdır ve tümüyle ortadan kaldırılamaz. Bu nedenle, belirsizliği reddetmek yerine, gerçekliğini kabul etmek gerekir. Belirsizlikle yüzleşmek, ona karşı daha iyi hazırlanmaya yardımcı olur.
  2.6.2 Eğilimleri ve Desenleri Analiz Etme: Belirsizlikle başa çıkmak için, artış, azalış veya durağanlık gibi eğilimleri (trendleri) ve desen olarak tanımlanan, tekrar eden kalıplar veya ilişkileri, ayrıntılı olarak irdelemek gerekir. Geçmişteki deneyimler ve verilerden yararlanıp, onları irdeleyip dersler çıkarıp öğrenmek, gelecekteki belirsizliklerle başa çıkmak için iyi bir yol gösterici olur.
  2.6.3 Esnek ve Uyarlanabilir Olma: Belirsizlik dönemlerinden olumsuz etkilenmemek için, değişen koşullara hızlı bir şekilde uyum sağlama yeteneği olan esneklik ve yeni fırsatları değerlendirme şansını verebilecek uyarlanabilirlik kavramı çok önem kazanır.
  2.6.4 Riskleri Yönetme: Belirsizlikle başa çıkmak için riskleri belirlemek ve yönetmek gerekir. Risk yönetimi planlamasını hazırlayıp geliştirmek ve uygulamak, beklenmedik durumlarla başa çıkmayı kolaylaştırabilir.
  2.6.5 Senaryo Seçeneklerinin Planlanması: Belirsizlik dönemlerinde, çeşitli senaryoları planlamak ve hazırlıklı olmak önemlidir. Bu senaryolar, olası fırsatları ve riskleri önceden tanımlamaya ve hazırlanmaya yardımcı olur.
  2.6.6 İletişimi Güçlendirme: Belirsizlik dönemlerinde açık ve etkili iletişim kurmak önemlidir. İletişim, kurumlar ve bireyler arasında fikir alışverişini, destek sağlamayı ve ortak çözümler bulmayı kolaylaştırır.
  2.7 Karmaşıklık
  Kurum ve bireylerin karmaşıklıkla başa çıkabilmesi için hazırlıklı olmak ve açık, kapsamlı planlama yapmak yararlı olacaktır. Karmaşık durumlarla karşılaştığınızda netlikle ve hızlı tepki verebilmek için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz: [3], [6]
  2.7.1 Durumu Anlama: Karmaşık bir durumla karşı karşıya kaldığınızda, öncelikle durumu anlamak ve etkilerini belirlemek önemlidir. Karmaşıklığı azaltmak için olayları ve ilişkileri daha iyi anlamak için çaba gösterilmelidir.
  2.7.2 Öncelik Belirleme: Karmaşık bir durumda, önceliklerinizi netleştirmek önemlidir. Hangi etkenlerin en önemli olduğunu belirlenmeli ve bunlara odaklanarak netlik artırılmalıdır.
  2.7.3 Basitleştirme: Karmaşık bir durumu anlamak ve yönetmek için basitleştirme önemlidir. Karmaşık bir sorunu daha küçük parçalara bölmek ve adım adım çözümlemek, her zaman yararlı olur.
  2.7.4 Bilgi ve Veri Toplama: Karmaşık bir durumu ele alırken, bilgi ve veri toplamak önemlidir. Doğru bilgilere ve verilere dayanarak kararlar almak, netlik sağlar ve belirsizlikleri azaltır.
  2.7.5 İletişimi Güçlendirme: Karmaşık bir durumu yönetirken, net ve etkili iletişim kurmak, fikir alışverişi yapmak, bilgi paylaşmak ve işbirliği yapmak, çözüm sürecini hızlandırır.
  2.7.6 Esneklik ve Uyarlanabilirlik: Karmaşık bir durumla baş edebilmek için esneklik ve uyarlanabilirlik ile değişen koşullara hızlı bir şekilde uyum sağlanabilir ve yeni stratejiler hazırlanabilir.
  2.7.7 İleriye Bakma: Vizyon belirlerken, ileride karşılaşılabilecek belirsizlik ve karmaşıklıkların da göz önüne alınması, bu durumların hedeflere ulaşmaya karşı yaratabileceği risk ve engellerin nasıl aşılabileceğinin irdelenmesi yararlı olacaktır.
  2.7.8 Hızlı Karar Alma: Belirsizlik dönemlerinde hızlı karar alma önemlidir. Bilgi ve veri toplamak, irdelemek ve hızlı bir şekilde karar vermek, belirsizliklerle başa çıkılmasını sağlar.
  2.7.9 Deneme ve Hata Yapma Kültürü: Belirsizliklerle başa çıkmak için deneme ve hata yapma kültürünü özendirip geliştirmek gerekir. Yeni fikirleri test etmek, başarısızlıkla başa çıkmak ve sürekli olarak öğrenmek, çeviklik sağlar.
  2.7.10 İşbirliği ve Ekip Çalışması: Belirsizliklerle mücadele etmek için işbirliği ve ekip çalışması önemlidir. Farklı perspektiflerden faydalanmak, fikir alışverişi yapmak ve birlikte çözümler üretmek, çeviklik sağlar.
  2.7.11 Hızlı Dengeleme ve Yeniden Yönlendirme: Belirsizliklerle karşılaşıldığında, hızlı bir şekilde dengeleme ve gerektiğinde yeniden yönlendirme yapmak önemlidir. Yolunuzu esnek bir şekilde ayarlamak, çeviklik sağlar.
  2.7.12 Sürekli İyileştirme ve Uyum Sağlama: Belirsizlik dönemlerinde sürekli iyileştirme ve uyum sağlama daha çok önem kazanır. Geri bildirim alarak işletmenin başarımı izlenir ve yapılan irdeleme sonucunda gerektiğinde planlar yenilenerek sürekli olarak sürecin iyileştirilmesi, çeviklik kazanılmasını sağlar.
  2.8. Belirsizlik Durumunda Yöneticilerin Yeri
  Belirsizlikler yaşandığında ortaya çıkan olumsuzlukların çözümlenebilmesi için; güvenilirlik hesabı yapabilecek, günlük olarak uygulama planlarını gözden geçirebilecek, topladığı verileri anlık olarak değerlendirebilecek, çözüm önerileri sunup esnek planlar oluşturabilecek, ekibiyle uyum içerisinde çalışabilen, farklı disiplinlerde bilgili ve eğitimli, belli ölçüde deneyim kazanmış, heyecan verici, üstün nitelikli yöneticilere gerek duyulur. Bu kişilerin aşağıdaki konularda eğitilmesi uygun olur.
  2.8.1 Bilgi Toplama ve Analiz: Belirsizlikle başa çıkmak için iş ortamındaki veriler toplanıp irdelenmelidir. Bu çalışma, iç ve dış etkenleri, pazar eğilimlerini, müşteri davranışlarının ve rekabetçi ortamın anlaşılmasında yardımcı olur.
  2.8.2 Senaryo Planlaması: Değişkenlik ve belirsizlikle dolu bir ortama hazırlıklı olmak için, farklı senaryoları öngörmek ve bunlara göre plan yapmak önemli olduğundan, olası farklı gelişme seçenekleri ve bunların şirkete etkileri değerlendirilmelidir.
  2.8.3 Stratejik Planlama: Belirsizlik ortamında netlik sağlamak için stratejik planlama süreci güçlendirilmeli, amaçlar ve stratejik hedefler netleştirilmeli ve bu hedeflere ulaşmak için gereken adımlar planlanmalıdır.
  2.8.4 İletişim ve Katılım: Belirsizlik ve karmaşıklık ortamında netlik sağlamak için etkili iletişim çok önemlidir. Vizyon, hedefler ve stratejileri çalışanlara net bir şekilde iletmek ve onların katılımını sağlamak için çaba gösterilmelidir.
  2.8.5 Esneklik ve Adaptasyon: VUCA ortamında başarılı olmanın anahtarı esneklik ve değişen koşullara uyum olduğundan, planlar düzenli olarak gözden geçirilmeli ve gerektiğinde yenilenmelidir.
  2.8.6 Risk Yönetimi: Belirsizlik ve karmaşıklıklardan dolayı oluşabilecek riskler belirlenmeli, bunların yaratabileceği etkiler değerlendirilip uygun risk yönetim planı geliştirilmelidir.

3. VUCA SİSTEMİ ([1][6])
   VUCA sistemi, hızlı değişikliğin yarattığı karmaşıklığa karşı karar alma ve liderlik süreçlerini açıklamak için kullanılan bir çerçevedir.
   VUCA, dört temel kavramın İngilizce baş harflerinden oluşur:
   Volatility (Değişkenlik), Durum ve koşulların öngörülemeyen şekilde, hızla değişimi.
   Uncertainty (Belirsizlik), Geleceğin öngörülmesini zorlaştıran etkenleri tanımlar.
   Complexity (Karmaşıklık), Birçok etken birbirine bağlı ve etkileşim içinde olduğunda durumun çözülmesinin zorlaşması.
   Ambiguity (Kesin Olmama Durumu, Anlaşılmazlık), bir durumun ne anlama geldiğinin açıkça anlaşılamadığı, birden fazla yoruma açık olduğu durumlar.
   VUCA, günümüzün belirsiz ve karmaşık ortamında yöneticilere, çalışanlarına ve kurumlara, durumu daha iyi anlamaları ve doğru kararlar almaları için bir sunulan bir rehberdir.
4. HOSHİN KANRİ SİSTEMİ
   Hoshin Kanri, Japonca bir terim olup, “politika yayılımı” veya “strateji planlaması” gibi anlamlandırılabilir. Bu sistem, şirketlerin uzun dönem hedeflerini gerçekleştirmek için gereken önemli ve uzun dönem eylemleri belirleyip, çalışanların günlük uygulamaları içerisine konulup yaygın olarak uygulanmasını amaçlar.
5. VUCA ve HOSHİN KANRİ SİSTEMLERİNİN BİRLİKTE YÜRÜTÜLMESİ ([2][5][7])
   VSM Management (Value Stream Mapping – Değer Akışı Haritalaması)
   VUCA ortamında Hoshin Kanri sistemini kullanarak 10 yıl ve daha ötesine yönelik vizyonu oluşturmak için şu adımları izleyebilirsiniz:
6. Vizyonun Netleştirilmesi: İşletmenizin (şirket veya kurum) temel değerlerini, amaçlarını ve uzun dönem hedeflerini içerecek şekilde net bir vizyon belirleyin.
7. Stratejik Hedeflerin Belirlenmesi:10 yıl ve ötesine yönelik büyüme, yenilik ve sürdürülebilirlik koşullarını yansıtan vizyona ulaşmak için stratejik hedefleri tanımlayın.
8. Stratejik Planlama Sürecinin İşleyişi: Hoshin Kanri’nin temel adımlarını izleyerek stratejik planlama sürecini başlatın. Bu adımlar, vizyonun iletilmesi, hedeflerin belirlenmesi, stratejilerin geliştirilmesi ve ilerlemenin izlenmesidir.

Şekil 1. VUCA Ortamında Hoshin Kanri Sistemi Kullanımı VSM Management (Value Stream Mapping – Değer Akışı Haritalaması)

• Çevresel İrdeleme ve Değişimlerin İzlenmesi: VUCA ortamının dinamik doğasını anlamak için sürekli çevresel irdelemeler yapın ve değişen koşullara uyum sağlamak için stratejilerinizi yenileyin.
• Esneklik ve Adaptasyon (Uyum): VUCA ortamında başarılı olmanın anahtarı, esneklik ve adaptasyondur. Planlarınızı sürekli gözden geçirin ve değişen koşullara uyum sağlamak için gerektiğinde yenileyin.
• İletişim ve Katılım: Vizyonunuzu ve stratejilerinizi tüm çalışanlara net bir şekilde iletir ve onların katılımını sağlayabilirseniz, hedeflere ulaşmak için onların da odaklanarak çaba göstermesini kolaylaştırabilirsiniz.
• Ödüllendirme ve Başarıları Kutlama: İlerlemenizi düzenli olarak izleyin ve başarıları ekipçe kutlayın, hedeflere ulaşıldığında çalışanları ödüllendirerek onların hedeflere bağlılığını ve çalışma arzularını artırın.

1. MUHASEBE SİSTEMİ ([6][7])
   VUCA sisteminde çalışırken, muhasebe altyapısı da büyük önem taşıdığından muhasebe ile ilgili bazı kavramları tanımak gerekir.
   6.1 EBITDA (Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation, and Amortization)
   Faiz, vergi, amortisman ve yıpranma paylarından önceki kâr anlamına gelen EBITDA, finansal irdeleme ve şirket değerlemelerinde kullanılan önemli bir ölçüttür. VUCA sistemine göre, belirsizlik dönemlerinde EBITDA’nın şu özellikleri taşıması istenir:

• Esneklik Sağlayacak Düzeyde Yeterli Olmalı: Belirsizlik dönemlerinde, gelirlerde dalgalanmalar ve maliyetlerde artışlar olabilir. Bu nedenle, şirketin EBITDA’sı, değişen koşullara uyum sağlamak için yeterli esneklikte olmalı, işletme gider ve gelirlerindeki dalgalanmaları karşılayarak nakit akışını korumalıdır.
• Nakit Akışını Yeterince Yansıtmalıdır: Özellikle belirsizlik dönemlerinde nakit akışı yönetimi çok daha fazla önem kazandığından, şirketin nakit akışını güçlendirecek şekilde nakit akışı yakın izlemeye alınmalıdır.
• Maliyet Yönetimini Yansıtmalıdır: EBITDA, şirketin elde ettiği kârı gösterdiği için, maliyetlerin etkin bir şekilde yönetilmesini de yansıtmalıdır. Bu bilgiye dayanarak işletme verimliliği artırabilir ve kâr sınırları korunabilir.
• Yatırımcılar ve Kredi Derecelendirme Kuruluşları için Güvenilir Bir Ölçüt Olmalıdır: EBITDA, şirketin parasal gücünü değerlendirme sırasında yatırımcılar ve kredi derecelendirme kuruluşları tarafından yaygın olarak kullanıldığından, EBITDA’nın güvenilir ve tutarlı olması gerekir.
• Stratejik Karar Alma Süreçlerini Desteklemelidir: EBITDA, şirket hedeflerine ulaşılabilmesi için karar alma süreçlerini desteklemelidir.
  6.2 Varlık Devir Hızı (VDH)
  VDH, işletmenin, elindeki varlıklarıyla ne kadar satış üretebildiğini gösteren bir parasal verimlilik oranıdır. Bu oran, net satışların toplam varlık değerine bölünmesiyle bulunur. Bu oran ne kadar yüksek olursa o kadar iyi olduğundan, işletmenin varlıklarını ne kadar etkili bir şekilde kullandığını irdelemek için kullanılır ancak belirsizlik dönemlerinde varlık devir hızını düşürmek ve kontrol altına almak gerekir. Böylece varlıkların etkin bir şekilde kullanılması sağlanabilir ve parasal akışkanlık artırılabilir.
  Varlık devir hızını düşürmek ve kontrol altına almak için şu yöntemler uygulanabilir:
• Stok Yönetimi: Stoklar, varlık devir hızını doğrudan etkilediğinden, doğru stok yönetimi yapılarak, stok devir hızı artırılıp, stok düzeyleri, üretim sıkıntısına yol açmayacak ama gereksiz stok yapmayı da önleyecek şekilde en uygun düzeye getirilebilir.
• Varlık Portföyü Optimizasyonu: Şirketin varlıklarını gözden geçirerek, gereksiz veya etkin olmayan varlıkları tanımlayabilir ve bunları uygun duruma getirebilirsiniz.
• Yatırım Stratejilerini Gözden Geçirme: Belirsizlik döneminin gerektirdiği esneklik ve özenle yatırım harcamalarını ve projeleri gözden geçirerek, yatırım getirisini ve geri dönüş sürelerini değerlendirip en doğru yatırım kararını verebilirsiniz.
• İş Süreçlerini İyileştirme: İş süreçlerini gözden geçirip iyileştirerek verimliliği artırabilirseniz varlık devir hızınız kontrol edilebilir.
• İşbirliği ve Tedarik Zinciri Yönetimi: İşbirliklerini geliştirip tedarik zinciri yönetimini gözden geçirerek, malzeme ve hizmetlerin daha verimli bir şekilde akmasını sağlayıp varlık devir hızını kontrol edebilirsiniz.
  6.3 Ana Performans Göstergesi (KPI – Key Performance Indicator)
  KPI’lar, iş hedeflerine ulaşımı ve işletme başarısını izlemek ve bunlara dayanarak önemli kararlar almak için kullanılan ana göstergelerdir.
  Bizim konumuzla ilgili olanlara yakından bakalım.
• Kârlılık Oranları: Şirketin kârlılık düzeyini değerlendirmek için brüt kârlılık oranı (brüt kâr / gelir), işletme kârlılık oranı (işletme geliri / gelir) ve net kârlılık oranı (net gelir / gelir) gibi oranlar kullanılabilir.
• Finansal Kaldıraç Oranları: Şirketlerin borç kullanımını değerlendirmek için borç oranı (borç / özsermaye), kaldıraç oranı (varlıklar / özsermaye) ve faiz kapsama oranı (işletme geliri / faiz giderleri) gibi oranlar kullanılabilir.
• Nakit Akışı Analizi: Şirket nakit akışını değerlendirmek için nakit akışı analizi kullanılır. Bu analiz, şirketin nakit girişleri ve çıkışlarını izleyerek nakit akışı durumunu değerlendirir, gelecekteki nakit akışlarını öngörmek için de kullanılabilir.
• Bütçe Karşılaştırması: Şirketler, öngörülen ve gerçekleşen bütçelerini karşılaştırarak performanslarını değerlendirir, sapmaları irdeleyip gerekli eylemleri belirlerler.

SONUÇ ([1][2][6])
Son yıllarda, teknolojinin çok hızlı gelişmesine ve küresel hareketliliklere bağlı olarak endüstri sektöründe çevre duyarlılığı artmakta, üretim yöntemleri, tüketici davranışları, piyasa koşulları, standart, yasa ve yönetmelikler değişmektedir. Bu değişim bazı belirsizliklere ve karmaşıklığa da yol açmaktadır.
Bu yazıda, bu beklenmedik koşullara, ortaya çıkabilecek belirsizlik ve karmaşıklığa karşı hazırlıklı olmak ve onlarla başa çıkabilmek için kullanılabilecek VUCA ve HOSHIN KANRI sistemleri olabildiğince anlatılmış ve uygulanabilmeleri için ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Bu sistemlerin özellikle birlikte kullanılması GÜVENİLİRLİK kavramının içselleştirilmesine ve ön plana çıkartılmasına yardımcı olacaktır.

KAYNAKÇA
1. Bennett, N., & Lemoine, G. J. (2014). What VUCA really means for you. Harvard Business Review.
2. Kawasaki, G. (2011). Enchantment: The Art of Changing Hearts, Minds, and Actions. Portfolio.
3. Kaplan, R. S., & Norton, D. P. (1996). The Balanced Scorecard: Translating Strategy into Action. Harvard Business Review Press.
4. Ohno, T. (1988). Toyota Production System: Beyond Large-Scale Production. Productivity Press.
5. Kotter, J. P. (1996). Leading Change. Harvard Business School Press.
6. Mintzberg, H. (1994). The Rise and Fall of Strategic Planning: Reconceiving Roles for Planning, Plans, Planners. Free Press.