BATARYA PASAPORTU

1. GİRİŞ

Bu yazıda, batarya pasaportunun ayrıntılarına geçmeden önce, batarya pasaportunu öneren kuruluşun kökenlerini, temel hedeflerini ve hızla gelişen enerji ortamında varlığının zorunlu gereksinimi, derinlemesine ele alınacaktır. Küresel Batarya İttifakı (GBA – Global Battery Alliance), küresel düzeyde batarya endüstrisiyle ilgili gelişen zorlukları ele almak ve dikkate değer fırsatları yakalamak için öne çıkan bir uluslararası kuruluştur. Enerjinin ekonomilere, endüstrilere ve toplumlara güç veren, vazgeçilmez bir güç olduğu bir dünyada yaşıyoruz. Yeni bir enerji ve üretim sürecine geçiş aşamasında olduğumuzu, birçoğumuz Endüstri 4.0 diyerek özetliyoruz. Bu kapsamda ele alındığında GBA, kendi deyişleriyle «sürdürülebilir ve temiz bir enerji geleceğine giden yolculukta kendisini önemli bir güç olarak» konumlandırmaktadır.

2. KÜRESEL BATARYA İTTİFAKI- KÖKENLERİ VE DOĞUŞU

Endüstri devriminin başlangıcından neredeyse 300 yıllık bir süre sonrasında, kaynakların verimliliğinin hesabında, eksik olan nokta;  üreticilerin tükettikleri kaynakların üzerinden vergilendirilmemesidir. Yani çevreye zararlı olduğu bilinen, ekosistemi bazen geri dönülemez biçimde yaralayan bazı süreçler, bu konularda yasal çerçevesi oluşmamış veya eksik kalmış ulus devlet sınırlarının içerisine yollanabiliyordu. Kirli olduğu düşünülen veya sosyal ve çevresel etkisini kendi ülkesinde olmaması istenilen sektörler başka ülkelere sevk ediliyordu. Örnek vermek gerekirse asbestli gemi söküm işlevi veya kimya sanayi tesisleri bunlar arasında sayılabilir. Böylece ilgili üretici sanki çevreye hiç bir olumsuz etkisi yokmuş gibi davranarak vergilendiriliyor ve bu durum ürün ve hizmetlerde sanal bir erişilebilirlik hissi yaratıyordu.

Aslında ekosistemi zedeleyen herhangi bir sürecin, gezegenin A noktasında veya B noktasında etkin olmasının, çevre etkisi açısından hiçbir farkı yoktur. Bu nedenle vergilendirmenin de küresel temelde yapılması gerekliydi ancak yapılamadı [1].Küresel Asgari Vergi (GMT), çok uluslu işletmelerin (ÇUİ’ler) vergilendirilmesine ilişkin uluslararası işbirliğinde ileriye doğru atılmış önemli bir adımı temsil etmektedir. Geliri 750 milyon Avro’nun üzerinde olan ÇUİ’lerin, faaliyet gösterdikleri her yerde %15 efektif asgari vergi oranına tabi olmalarını sağlayacaktır. Ekim 2021’de OECD/G20 Matrah Aşındırma ve Kâr Kaydırmaya İlişkin Kapsayıcı Çerçeve (BEPS’e İlişkin Kapsayıcı Çerçeve) 135’ten fazla üye yargı bölgesi tarafından kabul edilen iki aşamalı çözüm, ekonominin küreselleşmesi ve dijitalleşmesinden kaynaklanan vergi zorluklarını ele almayı amaçlayan tarihi bir anlaşmadır. O zamandan beri, GMT’nin uygulanması, yaklaşık 55 bölgenin halihazırda uygulamaya yönelik adımlar atması ve kuralların 2024’te yürürlüğe girmesiyle ileri bir aşamaya geçmiş bulunuyor.

Şekil 1. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri

Şimdi küresel ısınma, pandemi, Rusya’nın işgal girişimi ve lojistik zincirlerindeki kırılmalar nedeniyle, var olan  endüstri toplumunun sürdürülemeyeceğini anlamış bulunuyoruz. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği, endüstriyel toplumun dönüşümü anlamında liderlik yapmak savında bulunuyorlar. Her iki kurum da, sürdürülebilir bir uygarlık için karbon salımından arınmış bir ekonomiye geçilmesini gerekli buluyor [2] [3].

Bu bağlamda önerilen enerji yönetim çözümlerinden birisi ve en önemlisi, batarya üretim teknolojisi olarak önümüze çıkmaktadır. Akıllı telefonlarımıza güç sağlayan pillerden, yenilenebilir enerji depolayan enerji depolama sistemlerine kadar bataryalar, sayısal ortamda birbirine bağlı ve giderek daha sürdürülebilir hale gelen dünyamızın omurgası  olmuş durumdadırlar. Bununla birlikte, bataryaların hızla çoğalması, özellikle sürdürülebilirlik, bunların üretimi ve yok edilmeleri sırasındaki çevresel etkileri ve sosyal sonuçlarıyla ilgili olmak üzere bir dizi zorluğu da beraberinde getirmektedir. Bu etkiler, yukarıda belirtildiği gibi küresel çapta ele alınamaz ise, ilk endüstri devriminin kötü örneklerinin çok daha derin şekilde yaşanması kaçınılmaz görünmektedir [4].

Küresel Batarya İttifakı, çok paydaşlı bir girişim olarak 2017 yılında, İsviçre’nin Davos kentinde düzenlenen, Dünya Ekonomik Forumu Yıllık Toplantısı sırasında resmi olarak tanıtıldı. Grubun oluşturulmasının temelinde, enerji üretim ve iletim zincirinde gerekli ve öngörülen bir temel değişim beklentisinin yer aldığı görülmektedir.  Birleşmiş Milletlerin bu girişimi örgütlemesinin nedeninin bataryaların, temiz enerji gereksinimi, elektrikli ulaşıma geçiş ve Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine (SDG’ler) ulaşılması (Şekil 1) da  içinde olmak üzere dünyanın en acil sorunlarından bazılarını çözmenin anahtarı olarak görülmesinin bir sonucudur [5].

2.1 Küresel Batarya İttifakının Amaçları ve Hedefleri  [6]

GBA, misyon ve vizyonunu vurgulayan kapsamlı bir dizi amaç ve hedefi ortaya koymuş ve kendi internet ağ sayfalarında yayımlamıştır. Birincil hedeflerinin, bataryaların üretiminden kullanımına ve son geri dönüşümüne kadar tüm yaşam döngüsünü kapsayan sürdürülebilir ve sorumlu bir batarya değer zincirini  özendirmek olduğu belirtilmektedir. Bunu başarmak için kuruluşun bir kaç temel hedef belirlediği görülmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir.

1.   Sürdürülebilirlik ve Sorumlu Kaynak Kullanımı: GBA, bataryalar için lityum, kobalt ve nikel gibi hammaddelerin sorumlu bir şekilde tedarik edilmesinin önemini vurgulamaktadır.Hammaddelerin ne şekilde elde edildiği ve bu elde edilme sürecinde karbon ayak izinin  niceliği önemlidir ve GBA bu önemin farkına varmıştır. Bu nedenle GBA’nın, etik ve çevre dostu madencilik uygulamalarına yönelik standartlar geliştirmek ve uygulamak için sektör paydaşlarıyla birlikte çalışmayı amaçlayacak şekilde tasarlandığı görülmektedir [7].

2.   Döngüsel Ekonomi: GBA’nın vurguladığı önemli noktalardan bir tanesi de, bataryalar için döngüsel bir ekonomiyi özendirmeye kararlı olduğudur. Daha kolay geri dönüştürülebilen bataryaların tasarlanması ve bataryayı oluşturan bileşenlerin geri dönüştürülebilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca kullanım ömrü otomobil üzerinde sona ermiş olan bataryanın, başka amaçlarla yeniden kullanılmasını sağlayacak sistemlerin kurulması, atıkların azaltılması ve çevresel etkinin en aza indirilmesi de, çalışma kapsamı içinde belirtilmektedir.

3.   Enerjiye Erişim: Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 7, herkesin uygun bedelli, güvenilir, sürdürülebilir ve modern enerjiye erişimini sağlamayı amaçlamaktadır. GBA, SDG 7 kapsamında, yeterli hizmete ulaşamayan topluluklar için, batarya teknolojisine erişim sağlamayı hedefleri arasında saymaktadır. Durağan konumdaki uygulamalarda, enerji depolama görevini üstlenen bataryalar, güvenilir bir enerji kaynağı olmayan bölgelerde yaşayanlar için, cankurtaran görevi görebilecektir.

4.   Yenilikçilik ve Araştırma: GBA, batarya endüstrisindeki yenilikleri  ve araştırmayı  özendirme konusunda  etkin bir çalışma  yürütmekte olduğunu bildirmektedir. Batarya teknolojisini geliştirmek, onu daha verimli, daha uzun ömürlü ve çevreye sıfır etkili  duruma getirmek için akademisyenler, sektör liderleri ve araştırma kurumlarıyla işbirliği içinde yürütülen çalışma yöntemlerini kullanmaktadır.

2.2 Küresel Batarya İttifakını Zorunlu Kılan Gerekçeler

Bataryaların küresel enerji ve iklim krizine çözüm bulmada dönüştürücü bir rol oynamaya hazır olduğu bir dünyada, Küresel Batarya İttifakının varlığı önemli bir adım olarak görülmelidir. Kuruluşun çalışmaları, temiz ve sürdürülebilir enerji kaynaklarına yönelik küresel çaba, ulaşımın elektrifikasyonu ve düşük karbonlu, çevreye karşı  sorumlu bir dünyaya daha geniş ve hızlı geçiş hedefine uyumludur. Bu, batarya endüstrisinin dönüştürücü olmakla birlikte aynı zamanda sorumlu ve etik bir şekilde yönetilmesi gerektiğine yönelik artan farkındalığın bir kanıtıdır.

İklim değişikliğinin damgasını vurduğu bir dünyada GBA, yalnızca öngörüye dayalı önlem alma biçiminde  bir yanıt olmayıp, tüm paydaşların uyumlu şekilde ve en düşük toplumsal maliyet ile  çalışmalarını sağlayacak bir zorunluluktur. Bataryaların çevresel ve sosyal etkilerini ele alan, sorumlu kaynak kullanımı ve geri dönüşümü üzerinde çalışan kurumsal ve küresel bir yapının varlığı, bu çevresel dönüşümün sağlıklı şekilde gerçekleşmesi için gereklidir. Bu anlamda ele alındığında GBA, küresel enerji devriminin ön saflarında yer alacak önemli bir aktördür.

2.3 Küresel Batarya İttifakının Destekçileri

Küresel batarya ittifakının destekçileri, kuruluşun internet sitesinde listelenmektedir. Yüz altmıştan fazla kurum ve kuruluşun desteklediği oluşum, batarya üreticilerinden otomotiv üreticilerine, hizmet sağlayıcılardan finansman kurumlarına, madencilik firmalarından kanun koyuculara kadar birçok alanda çalışan kuruluşun desteğini almaktadır. Bu firmalar arasında özellikle otomotiv   konusunda Renault Grubu, Volkswagen Grubu, Volvo Grubu, Hyundai Grubu, Stellantis Grubu, hızlıca sayılabilir [8]. 

Sonuç olarak Küresel Batarya İttifakı, enerji alanındaki değişim için güçlü bir hızlandırıcı olarak ortaya çıkmış bir yapılanmadır. Bataryaların sürdürülebilir gelişimini, üretimini ve kullanılamadığı zaman yok edilmesini özendirme yönündeki açıklanmış misyonuyla, bataryaların yalnızca güç kaynağı değil aynı zamanda dönüştürücü değişimin aracıları olduğunu bizlere kanıtlamaktadır. Bunu yaparken ve bataryaların gelişmesini hızlandırırken çevresel ve sosyal etkilerinin en aza indirildiği bir dünya için çalışılması gerektiğinin altı çizilmelidir.

3. GLOBAL BATARYA PASAPORTU

Bölüm 2.0’de, batarya pasaportunun ayrıntılarına geçmeden önce, batarya pasaportunu öneren kuruluşun kökenleri, temel hedefleri ve hızla gelişen enerji ortamında varlığının zorunlu gereksinimi konusu ele alınmıştı. Söz konusu kuruluşun varlık nedenlerinin arasında,  kendilerinin deyişiyle, enerji dönüşümünde sorumlu ve sürdürülebilir kaynak kullanımıyla, döngüsel ekonominin önemli bir yer kapladığı görülür. Kaynak verimliliği, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP – United Nations Environment Program) tarafından , doğal kaynakların sürdürülebilir olarak üretilmesi, işlenmesi ve tüketilmesinin yanı sıra, ürünlerin üretimleri ve tüketimleri sırasında oluşan olumsuz çevresel etkilerin, tüm yaşam döngüleri boyunca azaltılması olarak tanımlanmaktadır. Aslen UNEP de, GBA destekçileri arasındadır [9].

Şekil 2. Global Batarya İttifakı’nın Değer Zinciri Üzerinde Toplanarak Batarya Pasaportu Içeriğinde Önerdiği Verilerin Hangi Noktalardan Elde Edileceğini Gösteren Şematik Ifade Yukarıdaki Şekilde Özetlenmiştir. Görüldüğü Gibi Madenden Geri Dönüşüme Kadar Bataryanın Kimliğiyle Ilgili Tüm Bilgiler Pasaportun Kapsamı Içerisine Alınmaktadır

Kaynakların kullanımını verimli kılmak için önemli adımlardan birisinin, standardizasyon ve tasarım etkinliği olduğu belirtilmelidir. Buna ek olarak, izlenebilirlik üzerinden hareket ederek bataryaların, enerji dönüşümünü küresel bir enerji verimliliğine dönüştürmesi olasıdır. Küresel Batarya İttifakı’nın en önemli çıktılarından birisi olan batarya pasaportunun ne olduğu ve işlevi bu bölümde irdelenecektir. Şekil 2 de batarya pasaportunun içereceği bilgilerin kaynakları şematik olarak gösterilmiştir. Buna göre batarya değer zinciri üzerinde yer alan her bir faaliyetin temel bilgileri batarya pasaportunun içerisine eklenecektir.

3.1 İzlenebilirlik

Bu kavram, kanun koyucular kadar üretici firmalar açısından da oldukça yakından bilinen ve üzerinde ayrıntılı çalışılan bir kavramdır. Aslında günlük hayatımızın içerisine de girmiştir. Satın aldığınız her ürün, üretim tarihi, üretim seri numarası, üretim parti kodu gibi bilgileri içeren bir kimlik bilgisi taşır. Bu bilgiler ürün üzerinde mürekkeple yazı markajı veya etiket üzerinden veya barkod ya da yongaya kazınmış olarak tüketiciyle buluşur. Verilen bu bilgiler, üretici ve kanun uygulayıcıları için herhangi bir olumlu veya olumsuz durum saptanmasında hızlı hareket etme olanağı yaratmak için kullanılır. Örneğin herhangi bir ürünün bozuk, yetersiz veya hatalı olduğu anlaşıldığında, ürünü tanımlayan bu izlenebilirlik bilgileri ile hızla tüketicilere bilgi iletilerek gerekli görülen uygulamalar yapılabilmektedir. Üreticilerden veya dağıtım zincirlerinden kaynaklanan sorunlarla ilgili bilgiler tüketiciye ulaştığında yankı bulmakta ve gerekli eylemler yapılmaktadır. Bütün bunlara ek olarak, önleyici veya düzeltici eylemler, dağıtım zincirindeki ürünler veya üretim hattındaki yarı mamuller açısından da çok önemlidir. Bu sayede benzer hatalı ürünlerin piyasaya girmesi engellenebilmektedir. Yani izlenebilirlikteki amaç, yalnızca satılan hatalı ürünlerin geri toplanması değildir. Ayrıca ürünün üretim ve dağıtım aşamaları da izlenebilirlik bilgisi içerdiğinden, sorunu yaratan sürece hızlıca ulaşılabilmektedir.

Şekil 3’ten  izlenebileceği gibi, üreticiden son kullanıcıya kadar olan zincir üzerindeki bilgiler, ürünün üzerinden hareketle saptanabiliyorsa, ürünün izlenebilirliği var demektir. Bu durumda sorunlu olan ürünü üretmiş olan süreç hızla belirlenerek gerekli önlemler alınabilir.

3.1.1 Batarya ve İzlenebilirlik

2019 yılında Küresel Batarya İttifakı (GBA), Paris Anlaşması hedeflerini karşılamanın önemli ayağı olarak sürdürülebilir, sorumlu ve döngüsel batarya değer zincirlerini hızla ölçeklendirme gereksinimini özetleyen ‘Sürdürülebilir bir batarya değer zinciri: 2030 için bir vizyon’ raporunu yayımlamıştır. [10] Bu raporun kısa süre önce yayımlanan güncellemesi, madencilikten geri dönüşüme kadar tüm lityum iyon (Li-iyon) batarya zincirinin önümüzdeki dönemde 200 kat büyüyebileceğini öngörmektedir. 2022’den 2030’yılına kadar yıllık yüzde 30’un üzerinde bir artış yaşanması ve 400 milyar doların üzerinde bir değere ve 4,7 TWh’lik bir pazar büyüklüğüne ulaşılması, bu raporlarda  belirtilen öngörülerdir. Daha önceki hızlı dönüşüm ve büyüme yaşayan sektör ve ürünlerde gördüğümüz çevre ile sorunlu gelişmelerin, batarya dönüşümünde de yaşanmaması hedeflenmektedir. Bu nedenle gelişen batarya endüstrisinin çevresel, sosyal ve yönetişim etkilerini yönetmek için saydamlık ve çok paydaşlı ortaklık, kritik derecede önemli olarak ele alınmaktadır.

Şekil 3. Örnek Bir Tedarik, Üretim ve Dağıtım

Buradan hareketle Küresel Batarya İttifakı, her bataryanın bir izlenebilirlik veri zincirinin olması gerektiği sonucunu üretmiştir. Aslında otomotiv sektörünün çok iyi bildiği bir alan üzerinden hareket edilmiş olduğunu  söyleyebiliriz. Motor veya şasi numarası üzerinden izlenebilirlik yapmak, otomotiv üreticilerinin bir vazgeçilmez kalite ve sistem yönetim aracıdır.

Batarya söz konusu olunca izlenebilirlik verilerinin, batarya pasaportu adında kimlik haline dönüştürülmesi önerilmektedir. Böylece her bir bataryanın temel verilerinin, tüm sektör paydaşları tarafından görülebilir kılınması düşünülmektedir.  Bu önerme, batarya pasaportunu, batarya değer zincirinde saydamlığı artıracak bir çerçeve olarak kavramsallaştırma adımı olarak değerlendirilmelidir. Batarya pasaportu, bataryanın kapsamlı bir tanımına dayalı olarak tüm uygulanabilir sürdürülebilirlik ve yaşam döngüsü gereklilikleri hakkında bilgi aktarmak amacıyla, fiziksel bataryanın sayısal bir ikizinin oluşturulmasıdır. Yani bataryaya bugünkü havaalanlarındaki pasaport kontrolündeki gibi kâğıt baskılı bir izlenebilirlik  belgesi verilmeyecektir. Batarya pasaportu, sayısal veri şeklinde bataryanın üzerindeki işletim sisteminde yer alacak bir bilgi dosyası olacaktır. Batarya pasaportunun taşıması olası bilgiler, en azından şunlar olacaktır:

•    Malzeme kaynağı,

•    Bataryanın kimyasal yapısı,

•    Bataryanın üretim geçmişi,

•    Sürdürülebilirlik performansı.

 Batarya pasaportuyla hedeflenen, endüstri, akademi, sivil toplum kuruluşları ve  kamu kurumları gibi tüm paydaşlar tarafından kabul edilen raporlama kurallarına göre hazırlanmış, son kullanıcılara bataryanın sürdürülebilirlik performansına dayalı bir kalite damgası sağlamaktır. Batarya pasaportunun uygulanabilirliğini kanıtlayabilmek için GBA tarafından, 2022 yılında maden çıkarılmasından, araç üreticisine kadar tüm değer zincirini kapsayan bir deneme uygulaması devreye alınmıştır. Bataryanın teknik değişkenlerinin raporlanmasına ek olarak, bu, bataryanın karbon ayak izinin de saptanması ve yine kimlik bilgileri içerisinde yer  almasına olanak vermiştir. Belirlenen diğer gereklilikler arasında, Çocuk İşçiliği ve İnsan Hakları Endekslerini oluşturmak için GBA’nın Sera Gazı kural kitabına göre, tutarlı raporlamayla  bütünleştirilmiştir. Ayrıca deneme uygulamasında, belirli değer zincirleri için malzeme akışlarının izlenmesi gerçekleştirilmiştir.

Günümüzde otomotiv üretim süreçlerinin çok karmaşık şekilde ve küresel ölçekte şekillendirildiği bilinmektedir. Dolayısıyla batarya pasaportu kavramının başarılı şekilde otomotiv endüstrisi içine yerleştirilmesi, küresel birçok paydaşın, katkı ve katılımını zorunlu kılmaktadır. Tamamen ölçeklenebilir ve küresel bir batarya pasaportunun kullanımı için altyapısının iyice irdelenerek hazırlanması gerekmektedir. Pasaportun tasarlanması konusu firmaları, bilgi işlem çözüm sağlayıcılarını, kanun koyucuları, kanun düzenleyicileri, yasa denetçileri, kamuyu, uluslararası ve sivil toplum kuruluşlarını birbirine bağlayan ve etkileşime geçiren bir ekosistem yaklaşımını gerektirmektedir. Bu, yeni ortaya çıkan bir ekosistemdir. Yeni ekosistemin vizyonu ve inşa edilecek yol haritası, 2020 yılında GBA önderliğiyle belirlenmiş bulunmaktadır.

Şekil 4. Batarya Pasaportunun Taşıması Olası Bilgiler.

4. SONUÇ

Otomotiv sektörünün, yüksek sayıda üretimle, maliyet düşürerek genel kullanıcıya ürün sunma savı, çok sayıda ve donanımlı mühendisin çalışmasıyla gerçekleşebilmektedir. Elektrikli araçlara geçişte, söz konusu otomotiv mühendislik kuvvetinin birçok sektörü harekete geçirerek, uluslararası standartları devreye alması ve uygulanmasının sağlanması kaçınılmazdır. Batarya pasaportu, bu standardizasyon süreçlerinin erken evrelerinden biridir ve otomotiv için çok büyük önem taşımaktadır. GBA’nın verdiği bilgilere göre, Batarya Pasaportu programı tamamlandığında aşağıdaki içeriklerden oluşacaktır:

•    Batarya değer zinciri genelinde Çevresel – Sosyal – Yönetimsel (ESG – Environmental, Social, Governance) değişkenlerinin ölçümü, denetimi ve raporlanmasına ilişkin kuralları yöneten küresel bir raporlama çerçevesi,

•    ESG performansı, üretim geçmişi ve kaynağının yanı sıra, batarya ömrünün uzatılması ve geri dönüşümün sağlanmasına ilişkin verileri ve açıklamaları da içeren, bataryalar için sayısal bir kimlik,

•    Verileri batarya pasaportuna raporlamak için, değer zinciri boyunca işbirliği yapan sayısal sistemlerin uyumlu hale getirilmesi,

•    Elektrikli araçlar (EV) ve sabit bataryalar için sürdürülebilir bir değer zincirini ilerletmek amacıyla tüm yetkili yaşam döngüsü paydaşları arasında veri toplayacak, paylaşacak, derleyecek ve raporlayacak sayısal bir platform. Hükümetler ve sivil toplum için politika oluşturma süreçlerini bilgilendirmek ve performans ölçütleri geliştirmek amacıyla batarya değer zinciri boyunca küresel hedeflere yönelik ilerlemenin  saydam bir şekilde raporlanması,

•    Sorumlu tüketici satın alımını kolaylaştırmak amacıyla, platformda bildirilen verilere dayanarak bataryalar için bir kalite damgası.

Batarya Pasaportu aşağıdaki sonuçları sağlayacaktır:

•    Batarya ile ilgili tüm paydaşlara uygulamalarında açıklık garantisi,

•    Tüm paydaşlara, bataryanın değer zinciri boyunca gerekli bilgilerin sağlanması,

•    Sınıfının en iyi ve en kötülerini belirleyerek, sürdürülebilir ve sorumlu bir batarya için kabul edilebilir  en düşük standartları sağlayarak, bataryaları, çeşitli ölçütlere göre kıyaslamak için bir çerçeve oluşturma olanağının yaratılması,

•    Sürdürülebilir, sorumlu ve kaynak açısından verimli bataryalara yönelik ilerlemenin kayda geçirilerek izlenebilmesinin olası kılınması.

KAYNAKÇA

1.https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/topics/policy-issues/cross-border-and-international-tax/summary-economic-impact-assessment-global-minimum-tax-january-2024.pdf, Son erişim tarihi : 11/09/2024:

 2. United Nations (2017) Resolution adopted by the General Assembly on 6 July 2017, Work of the Statistical Commission pertaining to the 2030 Agenda for Sustainable Development (A/RES/71/313 Archived 28 November 2020 at the Wayback Machine)

3. EU VOLUNTARY REVIEW on the Implementation of the 2030 Agenda for Sustainable Development, Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2023

4. Brimblecombe P. 1987. The Big Smoke – A history of air pollution in London since medieval times, Routledge Yayınevi,  Londra

5. Birleşmiş Milletler, Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı, Ekonomik Analizi, “Frontier Technology Issues Lithium-Ion Batteries : A Pillar For A Fossil-Free Economy, Temmuz 2021, https://www.un.org/development/desa/dpad/wp-content/uploads/sites/45/publication/FTI_July2021.pdf Son erişim tarihi: 16/07/2024, 

6. https://www.globalbattery.org/, Son erişim tarihi: 16/07/2024.

7. https://www.globalbattery.org/critical-minerals/. Son erişim tarihi: 16/07/2024.

8. https://www.globalbattery.org/about/members/, Son erişim tarihi: 14/07/2024.

9. https://www.mfa.gov.tr/birlesmis-milletler-cevre-programi.tr.mfa. Son erişim tarihi: 14/07/2024.

10.https://www3.weforum.org/docs/WEF_A_Vision_for_a_Sustainable_Battery_Value_Chain_in_2030_Report.pdf Son erişim tarihi: 11/09/2024.