ELEKTRİKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA

. GİRİŞ
Türkiye’de her yıl binlerce kişi, evlerinde olan elektrik kaynaklı kazalar sonucunda ya ölüyor ya yaralanıyor ya da parasal zarar görüyor. Elektrikli aygıtlar, hepimizin yaşam kalitesini yükseltirken beraberinde çarpılma ve yangın tehlikesini de getirmektedir. Ekipmanın verdiği rahatlık sırasında elektriğin tehlikesi genel de hafife alınmaktadır. Eğer onun kurallarına uyulmaz ise onun sessiz bir katil olabildiği unutulmaktadır.
Bu yazıda sizlere elektrikli aygıtları kullanır iken nelere dikkat etmeniz gerektiğini belirtmeye çalışacağım. Konuyu 3 madde de inceleyeceğiz. Akımın oluşturduğu tehlikeler, gerilimin oluşturduğu tehlikeler ve ark kaynaklı tehlikeler. Bu temel 3 neden dışında aşağıda sayılan başka tehlikeler olmasına karşın bu yazıda yalnız 3 neden incelenecektir. Başka tehlikeler ise havalandırma, ağaçların rüzgar nedeni ile havai hatla dokunması, statik elektriğin ateşlemeye neden olması, harmonikler (Akım ve gerilimin sinüsoidal dalga şeklini bozan, frekansı değiştiren dalga şekillerine verilen addır), İnsanların önlem almamasından dolayı kedi, kuş, yılan gibi canlıların neden olabildiği olaylar.

2. AKIM KAYNAKLI TEHLİKELER
   Akım kaynaklı tehlikeler genellikle kablodan aşırı akım çekilmesi veya zamanla kablo yalıtımının bozulması nedeni ile akımın bir kısmının toprağa akması şeklinde olmaktadır. Akım herhangi bir aygıtın yüzeyinden akarsa, iki tür tehlike oluşur. İlki; bir kişi böyle yüzeye dokunursa bu akım vücudundan akar. Bu ölümcül olabilir. İkincisi; bu kaçak akım aygıtın yüzeyinde kalırsa, yüzey sıcaklığını artırabilir. Bu sıcak yüzeye dokunulması ısıl yanığa, ekipman hasarın veya yangına neden olabilir.
   Her durumda elektrikli aygıtları kullanır iken dikkatli olunmalı.
   2.1 Evde Elektrik Güvenliği
   Evlerde elektrik güvenliğinin sağlanması için aşağıda denetimler yapılmalı ve önlemler alınmalıdır. [1], [3], [5], [7]
   • Ev elektrik girişinde atık (kaçak) akım anahtarı Şekil 1 de RCD, (Residual Current Device ) varsa test butonuna basınca çalıştığı denetlenmeli ve eğer çalışmıyorsa veya yoksa hemen bir yetkin elektrikçiden yardım istenmelidir.
   • Prizlerin aşırı yüklenmesi önlenmelidir.
   • Kullanılmadığı zamanlarda elektrikli aygıtların fişleri çekilmelidir.
   • Zemin ıslak iken üzerinde herhangi bir elektrikli aygıt çalıştırılmamalıdır.
   • Elektrik kabloları ve uzatma kabloları düzenli olarak inceleyip, hasar olmadığından emin olunması gerekmektedir.
   • 30m’den daha uzun kablosu olan elektrikli aygıt evlerde kullanılmamalıdır.
   • Bir ısıtıcı veya vantilatör asla uzatma kablosu ile kullanılmamalıdır
   • Uzatma kabloları halıların/kilimlerin, kapıların veya pencerelerin altından asla geçirilmemelidir.
   • Kabloların insanlar için takılma tehlikesi oluşturmadığından emin olun
   • Prizler ve fişlerden plastik kokusu geliyor ise değiştirilmelidir. Onarılmamalıdır.
   • Prizler ve fişlerin renginde kararma varsa değiştirilmelidir. Onarılmamalıdır.

• Prizler ve fişler yükte iken cızırtı çıkarıyorsa derhal fişten çıkarılmalı değiştirilmelidir. Onarılmamalıdır.
• Prizler yuvalarında sağlam şekilde durmuyorsa sağlamlaştırılmalıdır.
• Mutfakta kullanılan elektrikli aygıtlar arıza yapar ise onarılması ile uğraşılmamalı, bir uzmana danışılmalıdır.
• Yeni alınmış buzdolabı, çamaşır makinesi gibi elektrikli aygıtlar yeni nesil kumanda sistemi kullandığından kaçak akım anahtarını sürekli olarak açtırabilir. Bazı elektrikçiler bu durumu anlamadığından var olan RCD yi devre dışı yaparak korumasız kalınmasına neden olmaktadır. Buna engel olmak için ülkemizde genellikle kullanılan AC tip RCD, A tipi RCD ile değiştirilmelidir.
• Kağıtları ve diğer potansiyel yanıcı maddeler (halı, koltuk, havlu gibi) kızıl öresi ( infrared) ısıtıcılardan ve diğer ısı kaynaklarından en az 1m uzakta tutulmalıdır.
• Ampullerin aydınlatma için uygun watt değerinde kullanıldığından emin olunmalıdır.
• Uzatma kabloları geçici kullanım içindir. Bir aygıta bağlanarak sürekli kullanım için değildir. Uzatma kablolarının en uzun kullanım süresi 90 gündür [2],[6].
• Kendiniz ıslak iken veya ıslak elle elektrikli aygıtları kullanmamalıdır. Islak veya nemli elektrikli aygıtlara dokunulmamalıdır.
• Bir ev aletinin temizlenmesi gerekiyorsa, her zaman fişinin çekildiğinden ve elektrik kablosunun ve fişin sudan uzak tutulduğundan emin olunmalıdır.
• 3,5 kW üzeri hiçbir aygıt evde kullanılan tür prizlere takılmamalıdır.
• Mikrodalga fırın gibi elektrikli aygıtların üstüne asla bir şey koymamalı ve asla dolapların içinde çalıştırmamalıdır. Havanın etkili bir şekilde aygıtın içinde dolaşması sağlanmalıdır.
2.2 Uzatma Kabloları
Uzatma kabloları elektrik kaynaklı yangınların %10 nu oluşturmaktadır. Uzatma kabloları geçici kullanım içindir.
• Enerji vermek için uzatma kabloları birbirine eklenerek kullanılmamalıdır. Tek bir uzatma kablosu ile RCD korumalı bir priz üzerinden ya da “taşınabilir kaçak akım koruma anahtarı (PRCD Portable Residual Current Device)” üzerinden verilmelidir.
• Bina içinde veya dışında kullanılacak uzatma kabloları şekil 2 de ayrıntılı olarak verildiği gibi ayrı ayrıdır.
• Kablonun boyunun, akım taşıma kapasitesine uygun olup olmadığı denetlenmelidir.
• Bina dışında kullanılan uzatma kablolarını kardan ve sudan uzak tutulması gerekmektedir.
• Uzatma kabloları aşırı yüklememelidir.
• Uzatma kablolarına aşırı gereksini duymak yetersiz sayıda priziniz olduğunun bir göstergesidir. Gerek duyulan yerlere ek prizler taktırılmalıdır.
• Kullanmadan önce kabloları hasar açısından inceleyin. Çatlak veya yıpranmış prizler, gevşek bağlantılar olup olmadığını kontrol edilmelidir.
• Uzatma kablolarını sabitlemek için, çivi ile yalıtımını sıkıştırmak gerekmektedir.
• Uzatma kablolarının üzerine örtü konulmamalıdır. Örtülürse, ısı yayılamaz ve bu da yangın tehlikesine yol açabilir.
• Uzatma kablolarında priz yuva sayısını arttıran aparatlar kullanmamalıdır.
• Yalnızca TSE (Türk Standartları Enstitüsü) tarafından onaylanmış kablolar kullanılmalıdır.
• Aygıtınızın kullanılacağı yerde sürekli kullanacak ise uzatma kablosu yerine sabit hat çektirin.
• Uzatma kablolarını satın alırken akım korumalı tipler tercih edilmelidir.
• Dışarıda kullanılacak uzatma kablolarının prizlerinin koruma sınıfı en az IP44 olmalıdır.
• İçeride kullanılacak uzatma kablolarının prizlerinin koruma sınıfı en az IP20 olmalıdır.
• Uzatma kablolarını sulu ıslak zeminlerden geçirmemelidir.
• Uzatma kabloları bir makaraya sarılı iken kullanacaksanız kabloyu tamamen makaradan çıkarıp kullanılmalıdır. Aksi taktirde elektromanyetik indüksiyon nedeni ile yangın çıkabilir.

2.3 Kendin yap (DIY “Do It Yourself”)
Herhangi bir elektrik işinin deneyimli veya SMM (Serbest Müşavir Mühendis) lisanslı bir elektrikçiye yaptırılmasını tavsiye ediyoruz.
Gelir seviyesinin azalması, elektrikçi hizmeti alınmasının pahalı olması nedeni ile insanlar bazı elektrik işlerini kendileri yapmaya kalkmakta. Buda elbette elektrik kaynaklı kazalara neden olmaktadır. Elektrik işleri aşırı dikkat ve özen gerektirir. Ben bir bakayım denilere yapılan işler büyük sorunlara neden olabilir.
• İlave hat çekmeye kalktığınızda ilk dikkat etmeniz gereken kablonun akım kapasitesi aygıtın gücüne göre seçilmelidir. Bunların uygun olduğundan emin olunmalıdır. Tesisatı çekerken dikkat edilmesi gereken ince ayrıntılar bulunmaktadır. Bunlar dönüşler, kablonun sabitlenmesi, bağlantı şekli, bıyıklar gibi ayrıntılar olduğundan bilgi ve deneyim gerekir.
• Elektrik işinin kendiniz tarafından yapılmasında ısrar ederseniz öncelikle çalışmanın planlanan devrenin elektriğini ana dağıtım panosundaki devre kesiciyi (örneğin otomatik sigortadan ) kapatarak mutlaka kesilmelidir. Eğer sigorta NH (Bıçaklı) sigorta ise kendiniz tarafından çıkarılmasından kesinlikle kaçınılmalıdır. Özel aygıt gerektirmektedir.
• Herhangi aygıtı onarmaya kalkmadan önce aygıtın fişini prizden çıkarın.
• Dokunmadan önce kablolar gözle kontrol edilmeli, elektriğin olmadığından emin olunmalıdır.
• “Kendin yap” elektrik tesisatı projesi yapılırken kesinlikle tesisata veya doğalgaz borularına dokunulmamalıdır.
• Elektrikli aletlerle çalışmak beceri, talimatlara uymak ve eğitim gerektirir. Düzgün kullanılmadıklarında veya bakımı yapılmadıklarında ölümcül olabilirler.
• Elektrik çarpmalarının %9’u, çim ve bahçe ekipmanları ile merdivenlerin havai elektrik hatlarıyla temas etmesi sonucu meydana gelmektedir.
• Elektrik çarpmasından korunmak için her elektrikli el aleti RCD korumalı priz üzerinde kullanılmalı.
• Elektrikli aletler, asla çıplak canlı elektrik kablolarının veya su borularının yakınında kullanılmamalıdır.
• Duvarlarda kesme veya delme işi yapılırken elektrik kablolarını kesilebilir ya da su borusu delinebilir. Son derece dikkatli olunması gerekmektedir.
• Elektrikli alet, kullanım sırasında herhangi bir nedenle alet kendini kapatır ise aleti onarmaya kalkışılmamalıdır. Yetkili servise götürülmelidir.
• Elektrikle çalışırken, yalıtım (izoleli) saplı aletler kullanın.
• Elektrikli aletleri kullanırken uygun kişisel koruyucu donanım kullanılmalıdır.
• Üreticinin belirlediği uygun koruma önlemleri olmadan elektrikli aletler kullanmamalıdır.
• Çim biçerken sandalet veya terlik giymek çarpılmaya davettir.
• Üreticinin önerdiği, sertifikalı güvenlik gözlükleri, kulaklıklar, toz maskeleri, eldivenler ve diğer koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.
• Çim biçme makinesi kablosu için kablonun uzunluğuna, tel çapına ve çekilen güce uygunluğuna dikkat edilmelidir.
• Nemli veya ıslak yerlerdeki elektrikli aygıtlara dokunulmamalıdır.
2.4 Dağıtım kutusu
Evlerde bulunan elektrik dağıtım kutusu içerisinde, otomatik sigorta (MCB Miniature Circuit Breaker), atık akım anahtarı (RCD), aşırı gerilim koruyucu SPD (Surge Production Device veya diğer adı ile parafudr), hatta oluşabilecek arkı tespit eden AFDD (Ark fould Dedection Device) gibi ekipmanlar bulunur. Bu koruma ekipmanları sizi ve evinizi korumak için konulmuştur. Otomatik sigorta olarak bildiğimiz sigortalar tesisatınızın aşırı akım çekmesini ve kısa devre durumunda evinizin yanmaması için koruma görevi yapar. Kaçak akım rölesi (RCD) ise aygıtta bir toprağa karşı akım sızıntısı olduğunda aygıta yangın çıkmasını önleyecektir. Siz elektrik ile temas halinde ise sizi koruyacaktır. RCD yi düzenli olarak test butonuna basarak çalışıp çalışmadığını test edin. Parafudur ise gerilim yükselmeleri durumunda evinizdeki aygıtları korur. AFDD ise hattınızda gevşek bağlantı veya hatta kılcal kopukluk var ise evinizi yangına karşı korur.
Herhangi bir nedenden elektrik kesilebilir. Dağıtım kutusunda bazen hiçbir sigortanın atmadığı görülebilir. Önce kutunun beslediği tüm prizlerdeki elektrikli aygıtların fişini çekin. Sonra atan sigortayı bulmak için sigortaları önce kapatmalı sonra tekrar devreye almalıdır. Eğer elektrik geldi ise tek tek elektrikli aygıtların fişlerini prize takın. Eğer sorun sürerse ciddi bir sorun var olduğu anlaşılmalı ve yetkin bir elektrikçi çağrılmalıdır.
Dağıtım kutuları örtü sacı olmaksızın kullanılmamalıdır.
Bazen dağıtım kutusundaki sigortalara bağlı kablolar zamanla gevşeye bilir. Yetkin elektrikçiden kablo bağlantı vidalarını sıkmasını isteyin. Genelde yangınlar buralarda çıkmakta olduğu unutulmamalıdır.

2.5 Jeneratörlerle Çalışma
Jeneratörle çalışırken aşağıdaki kurallara uyulmalıdır
• Jeneratörü ev içinde veya garajlar dahil olmak üzere diğer kapalı veya kısmen kapalı alanlarda çalıştırılmamalıdır.
• Jeneratör geçici bir güç kaynağıdır ve asla kalıcı bir çözüm olarak kullanılmamalıdır.
• Jeneratörleri, ASLA doğrudan ev prizlerine bağlanmamalıdır. Bu, başka bir yerde bakım yapan kişinin ölümüne sebep olabilir. Geri beslemek gibidir.
• Jeneratörün düzgün bir şekilde topraklandığından ve Kaçak Akım anahtarı (RCD 30mA) ile beraber çalıştığından emin olunmalıdır. Eğer RCD 30mA korumalı yok ise taşınabilir RCD (PRCD-K 30 mA korumalı (şekil 3) ) uzatma kablosu ile kullanıldığından emin olunmalıdır.
• Yalnızca faz, nötr ve toprak hatlı fişi olan ve amaçlanan yük için derecelendirilmiş uzatma kabloları kullanılmalıdır.
• Ev jeneratörünüz yetkili bir elektrikçi tarafından kurulmalı ve jeneratör üzerinde TSE, CE veya EN standart numarası olmalıdır.
• Pil ile çalışan karbon monoksit (CO) alarmları takılmalıdır.
• Jeneratörü AŞIRI YÜKLEMEMELİDİR.
• CO’nun eve girmesini önlemek için jeneratörlerin kapılardan, pencerelerden ve havalandırma deliklerinden en az 6m uzakta konumlandırılması önerilmektedir.
2.6 Çocuk ve Yaşlılar İçin Elektrik Güvenliği
Türkiye’de yılda en az 400-600 arası çocuk (Bu veri ABD verilerine dayanılarak tahmini verilmiştir) elektrik nedeniyle yaralanmaktadır. [1] Çocuklar meraklıdır bu yüzden çocuklar prizlere genelde saç tokası, anahtar, ataç gibi metal malzemeleri sokmaya çalışırlar. Eğer evinizde kaçak akım anahtarı dediğimiz RCD (30mA korumalı) var ve çalışıyor olsa bile yinede yinede mutlaka çocuk korumalı priz kullanmalıdır.
• Çocuklar su ile oynamayı çok sever. Özellikle bahçelerde bulunan bir priz sistemine yakın bir bahçe sulama hortumu var ise bilin ki o hortumu tutup rastgele su sıçratacaktır. Bu yerlerdeki prizlerin kapaklı ve RCD koruması altında olduğundan emin olunmalıdır.
• Çocuklar bahçede koşarlar bu nedenle yerde asla enerjili kablo olmamalıdır. Çocuklar bu kablolara takılıp düşebilir ya da eğer bu kabloda elektrik kaçağı var ise çarpılabilir.
• Çocukların özellikle diş çıkaran çocuklar elektrik kablolarını ısırabilir. Bu arada köpeklerde aynı eylemi yapabilirler. Çocuklar yerde sürünürken uzatma kablosu kaldırılmalıdır.
• Çocuklar sandalyeye çıksa bile elektrikli hiçbir aygıta ulaşamamalıdır.
• 12V üzerindeki her türlü elektrikli aletler çocuklar için tehlikelidir.
• Bahçede meyve ağaçları var ise çocuklar meyveye ulaşmak için ağaca çıkabilir. Ağaçlar eğer havai hattın altında ise hat ile ağacın en üst noktası arasında en az 3m uzaklık bırakın ya da ağacı taşıyın ya da kestirtin. Bu işlemleri sizin tarafınızdan yapılmamalı dağıtım şirketinden istenmelidir.
• Çocukların trafo veya elektrik panolarının yakınlarında oynamalarına asla izin verilmemelidir.
• Çocuklara elektrik uyarı tabelasını göstermeli ve çok tehlikeli olduğunu bu yerlerin yakınlarında durmamak gerektiğini öğretilmelidir.
• Çocuklar elektrikli aygıtlara yakın iken yemek verilmemeli, özellikle su ve sulu içecek konulmamalıdır.
• Çamaşır makinesinin kullanılmadığı zamanlarda fişini çekin. Çocuklar makinede saklanmayı severler
• Yaşlılar, çocuklar ve hayvanların bulunduğu odalarda yalnız iken infrared ısıtıcıları (UFO olarak bilinen) çalışır durumda asla bırakılmamalıdır.
• Yaşlıların olduğu odalarda vantilatör kablosunun takılmaması için uygun yere yerleştirilmesi gerekmektedir.
• Yaşlıların bulunduğu odaların aydınlık seviyesi büyütülmelidir.
• Yaşlıların yatağına yakın ve güvenli bir yere aydınlatma anahtarı konulması gerekir.
• Yaşlıların olduğu yerlerde mum kullanmayın el feneri ile gereken aydınlatmayı sağlayın.
• Yaşlılar genelde eski ve bazen hasarlı aygıtları (10 yıldan daha yaşlı) kullanma eğilimindedir. Yenileri ile değiştirin.

2.7 Yüzme Havuzları ve SPA larda Elektrik Güvenliği
Yüzme havuzlarında ve SPA larda aşağıdaki kurallara uyulmalıdır (Şekil 5)
• Tüm dış mekan veya bodrum veya havuz besleme panolarında veya banyolarda veya veranda gibi yerlerde IP44’e uygun kapaklı ve neme karşı korumalı olan anahtar ve prizler kullanılmalıdır. Bu özellikle havuzlar, SPA’lar, jakuziler ve diğer yaz su aktivitelerinin olduğu sahalarda çok önemlidir.
• Elektrik çarpmasını önlemek için atık akım anahtarı (30mA kaçak akım cihazı) RCD kullanılmalıdır.
• Uzatma kablosu kullanılacak ise, kaçak akım koruma sağlayan priz üzerinden ya da taşınabilir PRCD’ler (30mA korumalı) üzerinden kullanılmalıdır.
• Havuz etrafında bulunan prizler RCD (30mA) korumalı olmalıdır.
• Yüzme havuzlarında kullanılan tüm elektrikli aygıtların (temizlik aygıtları dâhil) topraklanmış olduğundan emin olunmalıdır.
• Elektrikli aygıtlar ve kablolar havuzlar ve SPA’lar gibi su kaynaklarından en az 3m uzakta tutulmalıdır.
• Olabildiğince pille çalışan elektrikli aygıtlar kullanılmalıdır.
• Havuzdan çıktıktan sonra kurulanmadan asla elektrikli aygıtlar kullanmamalıdır.
• Eğer gök gürültüsü duyuyorsanız asla havuza veya denize girilmemelidir.
• Yüzme havuzunun üzerinde elektrik hattı olmadığından emin olunmalıdır.
• Yüzme sırasında karıncalanma olur ise derhal sudan çıkılmalı ve havuz yöneticisine haber verilmelidir.
• Havuz kenarlarında elektrikli aygıtları kullanırken kuru olmaya ve ayakkabınızın kauçuk tabanlı olmasına özen gösterilmeli
• Elektrik prizleri ile havuzlar, jakuziler, çeşmeler ve fıskiyeler arasında en az 3m mesafe olmalıdır.
• Pompa ve motorlar RCD üzerinden çalıştırılmalı. En az 3m uzakta olmalıdır.
• Havuzların pompaları ve elektrik tesisatı her yıl uzman bir elektrikçi tarafından denetlenmeli.
• Havuz kenarlarında bulunan tüm metal malzemeler (merdiven , havuz altındaki demir hasır , su pompası, metal borular , 6m içerisindeki tel çit gibi) hepsi eş potansiyel baraya bağlanmış olduğu, toprak sürekliliği ile tespit edilmelidir.
Elektrik çarpması sonucu havuzlarda boğulma riskini önlemek için, havuzunuzu, SPA’nızı veya jakuzinizi deneyimli ve standartlara hakim bir elektrikçiye kontrol ettirin ve yürürlükteki elektrik ile ilgili yönetmeliklere uygun şekilde yeniletilmelidir.

2.8 Karavan, Park Yerleri ve Kamplardaki Elektrik Güvenliği
Karavan park yerleri ve kamplar gibi yerlerde kullanıma sunulmak için elektrik tesisatı çekilmiştir. Bu tesisatlar elektrik sayaçları, dağıtım panoları, priz, aydınlatma, ısıtma ve sıcak su sistemleri gibi elektrikli alet ve aygıtları içerebilir. Buralarda çok sayıda insan birbirine yakın bir şekilde yaşadığından elektrik kazaları olasılığı çok daha yüksektir. Bir karavan parkı veya kamp alanının sahibi veya yöneticisi iseniz, tüm elektrik tesisatının ve cihazlarının güvenli bir şekilde çalışır durumda olmasını sağlamak sizin yasal sorumluluğunuzdur. Bu tip yerlerin işletmeye açılabilmesi için elektrik tesisat uygunluk belgesi alınması gerekir.
• Bu tip yerlerde acil durum aydınlatması güvenilir olmalıdır.
• Aşırı yüklemelere karşı gerekli elektriksel güvenlik önlemi olmalıdır.
• Topraklamanın yapılması ve sürekliliği takip edilmelidir.
• RCD’ler ile her karavana verilecek elektrik koruması sağlanmalıdır.
Bu tip yerlerin her 3 yılda bir yetkili kurum tarafından denetlenmesi ve işletme sahibinin her yıl tesisatı kontrol ettirmesi önerilmektedir.
Bu tip yerler elektrik güvenliği açısından tehlikelidir.
2.9 Tekne Operatörleri İçin Elektriksel Güvenlik İpuçları
Tekne operatörlerinin aşağıdaki kurallara uyulmaları önerilmektedir
• Hiç kimsenin iskeleye yakın yüzmesine izin vermemelidir. Tekne suya indirirken veya iskeleden elektrik alırken suya girmekten kaçınılmalıdır. İskeleler veya tekneler suya elektrik sızdırabilir ve bu da suyun elektriklenmesine neden olabilir.
• Yüzme sırasında karıncalanma hissederse, su elektriklenmiş olabilir, merdiven gibi metal nesnelerin kullanımından kaçınılarak mümkün olan en kısa sürede sudan çıkılmalıdır. İnceleme tamamlanana kadar elektriğin kapatılması gerektiğinin ilgiliye derhal haber verilmeli.
• Teknenin elektrik sisteminin, yönetmeliklere ve standartlarına uygun olduğundan emin olmak için düzenli olarak bir deniz elektrikçisi tarafından denetlenmesini sağlanmalıdır.
• Tekneye kaçak akım koruma anahtarı (RCD) taktırılmalı ve marina/iskele sahiplerine bunları rıhtıma taktırmaları konusunda ısrarcı olunmalı. Bunlar ayda bir test edilmelidir.
• Suya yakın yerlerde elektrik RCD ler üzerinden kullanılmalıdır. Bunlar şok veya elektrik çarpması olasılığını azalacaktır.
• Teknenizin etrafındaki suya olası elektrik sızıntısından yakınınızdaki yüzücüleri korumak için teknelere koruyuculu kaçak akım Devre şalteri (RCBO for Marina Aplication) takılması önerilmektedir.
• Asla yıpranmış veya hasarlı ya da uçları çıkarılmış veya değiştirilmiş kablolar kullanılmamalıdır. Suya maruz kalan hasarlı kablolar elektrik çarpmasına veya elektroşokla ölüme neden olabilir.
• Teknenin elektrik sisteminin güvenliğinden şüphe ediliyorsa, derhal elektrik panelindeki güç kaynağını kapatın ve yetkili bir elektrikçi tarafından kontrol edilene kadar tekrar açmamalıdır.
• Herhangi bir elektrik güvenliği tehlikesi varsa, derhal giderilebilmesi için marina yöneticisi bilgilendirilmeli.
• Tekneyle gezmeden, balık tutmadan veya yüzmeden önce yakındaki elektrik hatlarının yeri kontrol edilerek çevrenin ve olası elektrik tehlikelerinin farkında olunmalıdır. Tekneyle yakındaki elektrik hatları arasında her zaman en az 3m bir mesafe bırakılmalıdır.

3. GERİLİM KAYNAKLI TEHLİKELER
   Günümüzde elektronik aygıtların artması, yıldırımın düşmesi, nötür’ün kopması, ani yük çıkarılması, gibi birçok etken nedeni ile gerilim yükselmesi yaşanmakta bu da yangınlara neden olmaktadır. Elektrik kaynaklı yangınlarda ölen insan sayısı elektriğe temas sonucu ölen insan sayısından fazla olduğu unutulmamalıdır. Gerilim yükselmelerine karşı tesisi ve ekipmanları korumak için parafudur kullanılmalıdır.[5]
   Alçak gerilimde 3 tip parafudr bulunur. Bunlar Tip 1, Tip 2 ve Tip 3 tür.
   Tip 1: Sayaç öncesi yıldırımın oluşturduğu etkiye karşı tesisi korur.
   Tip 2: Sayaç sonrası tesisatı korumak için yükün ani olarak devreden çıkması sonucu gerilim yükselmesi veya nötürün kopması sonucu gerilim yükselmeleri durumunda aygıtları korur.
   Tip 3: Gerilim yükselmelerine karşı aygıtı korumak amacı ile geliştirilmiştir. Kombi veya TV gibi yalnız bir cihazınızı korumak amaçlıdır. Çok çeşidi vardır.

4. ARK KAYNAKLI TEHLİKELER
   Elektrik kaynaklı yangınların en az %60i nin nedeni ark kaynaklı yangınlardır. İki türlü oluşur; seri ark, paralel ark. Seri ark genelde gevşek bağlantı veya hattın kopması sonucu oluşur. Paralel ark ise izolasyon hatası sonucu faz faz, faz-nötr veya faz toprak şeklinde oluşur. 470J yangını başlatmaya yeterlidir. Bu enerjinin akım değeri 2,5A olarak baz alınır. 2,5A üzeri oluşan ark akımları izolasyona zarar verdiğinden AFDD (“Ark Fault Detection Device”) rölesi için eşik değer olarak alınır. Şekil 8, [4]
   Çalışma prensibi sinüs dalgası üzerindeki bozulmaları inceleyerek açma komutu verme biçimindedir.
   Yasal zorunluluk olmamasına karşın aşağıdaki yerler için AFDD aygıtının kullanılması önerilmektedir.
   • Uyumak için konaklama evleri, oteller ve pansiyonlar.
   • İşlenmiş veya depolanmış malzemelerin doğası gereği yangın riski olan yerler, örneğin yanıcı madde depoları.
   • Ahşap binalar gibi yanıcı yapı malzemelerinin bulunduğu yerler.
   • Müzeler, tarihi yapılar ve duygusal değeri olan eşyalar gibi yeri doldurulamaz malların tehlike altında olduğu yerler.

5. SONUÇ
   Elektrikli aygıtları kullanırken sürekli dikkatli olmak zorundayız. Bu yazıda yer alanlar elektrikli aygıtları kullanan kişilerin azami dikkat etmesi gereken kurallardır. Bunun dışında meslekten olan kişiler için elektrikte güvenli çalışma eğitimi alınması gerekir. TS EN 50110-1 (2023) standardı 4 tip güvenli çalışma yöntemi verir.[3] Bunlar enerjisiz çalışma, canlı çalışma, canlı hatta yakın mesleki çalışma ve canlı hatta yakın mesleki olmayan işler. Bu çalışmalarda güvenlik önlemleri farklıdır. Örneğin, NFPA70E (2024) enerjisiz çalışma eğitimini yalnız elektrik personeli değil makina personeli tarafından da almalıdır der [7]. Enerjili hatlara yakın meslekten olmayan işler örneğin araç trafiği, sıva, iskele kurulumu, kaldırma işlemleri, sulama gibi işlemler için şantiye şefler ide yeterli seviyede elektrik güvenliği eğitimi almalıdırlar.
   RCD’nin çalıştığından emin olmadığınız hiçbir elektrikli ekipmana dokunmayın.

KAYNAKÇA
1. Electrcal safety foundation international (ESFİ) electrical safety workbook.pdf https://ghblp.org/wp-content/uploads/2018/09/ESFI-Electrical-Safety-Workbook-compressed.pdf, son erişim tarihi: 18.06.2026
2. NEC 2023 (National electrcal code)
3. TS EN 50110-1 (2023) Elektrik tesislerinin işletilmesi
4. TS HD 603364-4-42 Isıl etkilere karşı koruma AFDD cihazı
5. TS EN 61643-11. 2014. Alçak gerilim darbe koruma düzenleri – Bölüm 11: Alçak gerilim güç sistemlerine bağlanan darbe koruma düzenleri – Kurallar ve deney yöntemleri
6. NFPA 70B. 2023. Standard for Electrical Equipment Maintenance, Natioanl Fire Protection Association
7. NFPA 70E, 2024. Standard for Electrical Safety in the Workplace, Natioanl Fire Protection Association
8. https://www.cpsc.gov/safety-education/safety-guides/pools-and-spas/dont-swim-shocks-electrical-safety-and-around-pools